Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SELMA BATUM
Danışman: Aydan Aydın
Özet:
Araştırmanın
birinci amacı; otizm spektrum bozukluğuna yönelik tutumları ölçecek, Flood,
Bulgrin ve Morgan tarafından 2013’de geliştirilen Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik
Toplumsal Tutumlar Ölçeği’nin (Societal Attitudes Toward Autism) geçerlilik ve
güvenirlik çalışmasının yapılmasıdır. Araştırmanın ikinci amacı ise öğretmenlerin
OSB’ye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılmasıdır.
Bu amaçların gerçekleştirilmesi için Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik
Tutum Ölçeği, Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Toplumsal Tutumlar Ölçeği ve
Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini İstanbul ilinde görev
yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Toplumsal
Tutumlar Ölçeği’nin uyarlama çalışması 248 kadın, 79 erkek olmak üzere toplam
327 öğretmenden toplanan veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin
OSB’ye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığının
değerlendirilmesi ise 213 kadın, 70 erkek olmak üzere toplam 283 öğretmenden toplanan
veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler bilgisayarda SPSS 16.0
paket programında analiz edilmiştir.
Otizm
Spektrum Bozukluğuna Yönelik Toplumsal Tutumlar Ölçeği’nin yapı geçerliğini
sınamak
amacıyla Temel Bileşenler Faktör Analizi uygulanmış ve ölçek maddelerinin
orijinalinden
farklı olarak altı faktöre dağıldığı görülmüştür. Ancak faktörlerin
ayrışmaması
ve orijinal çalışmasında da üç faktör olarak tanımlanması nedeniyle faktör
analizi
tekrarlanarak ölçeğin orijinalinde belirlenen üç alt faktörde yer alan
maddelerin
ne
oranda bu üç faktörde toplandığı değerlendirilmiştir. Faktör analizi sonucu
sekiz
maddenin
kendi faktörü dışında başka bir faktöre yerleştiği; fakat anlam içeriği
açısından
dağıldıkları faktör maddeleriyle örtüştükleri görülmüş, anlamsal içerik
açısından,
ölçeğin teorik alt yapısına uygun ve orijinal ölçekle örtüşen bir faktör yapısı
elde
edilmiştir. Elde edilen faktörlerin adlandırılmasında ilk ikisi için orijinal ölçekte
yer alan faktör isimleri; “Kişisel Mesafe” ve “Bilgi” kullanılmış, üçüncü faktör
ölçekle
aynı
adı taşıması ve bazı maddelerin farklı faktörlere yerleşmeleri nedeniyle
“Toplumsal
Yaşam” olarak adlandırılması daha uygun görülmüştür. Ölçeğin alt
boyutları
ve toplam puan arasındaki korelasyonlara bakıldığında p<,001 (rmin=.231;
rmax=.833)
düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Bu
araştırmada Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Toplumsal Tutumlar Ölçeği’nin
ölçüt-bağımlı
geçerliğini sınamak üzere Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik
Tutum
Ölçeği kullanılmıştır. Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Toplumsal
Tutumlar
Ölçeği toplam puanları ve alt boyutları ile Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere
Yönelik
Tutum Ölçeği toplam puanları arasında istatistiksel açıdan ,001 düzeyinde
pozitif
yönde anlamlı bir ilişki (rmin=.287; rmax=.492) bulunmuştur.
Güvenirlik
çalışmasında test-tekrar test korelasyon katsayısı en düşük Kişisel Mesafe alt
boyutunda
(r=,618; p<,001) en yüksek katsayı ise ölçeğin bütününde (r=,724; p<,001)
elde
edilmiştir. Tüm ölçeğin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısının ,87 olduğu
bulunmuştur.
Ayrıca ölçeğin Cronbach Alpha katsayısı Kişisel Mesafe alt boyutu için
,85;
Bilgi alt boyutu için ,78; Toplumsal yaşam alt boyutu için ,77 olarak
hesaplanmıştır.
Aynı zamanda madde analiz işlemleri sonucu madde-toplam ve maddekalan
korelasyonlarının
anlamlı (p<,001); t testi kullanılarak yapılan (alt-üst %27)
analizler
sonucu maddelerin ve faktörlerin ayırt edici olduğu saptanmıştır.
Araştırma
sonucunda, öğretmenlerin OSB’ye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere
göre
farklılık gösterip göstermediğine bakıldığında; cinsiyet, branş, özel
gereksinimli
öğrenciler
ve kaynaştırma eğitimine ilişkin hizmet öncesi eğitim alma durumu, otizme
yönelik
hizmet içi ya da çeşitli üniversite ve sivil toplum kuruluşlarının düzenlediği
eğitimlere
katılma durumu, otizmli öğrenciler ile çalışma deneyimi, otizmli bireyler
yardıma
muhtaç ve merhamet edilmesi gereken bireylerdir ifadesine katılma durumu,
otizmli
bireylerin kendi yaşamlarıyla ilgili karar alma konusunda yetkin olmadığını
düşünme
durumu, otizmli bireyler kendi istekleriyle yalnızlığı tercih eden bireylerdir
ifadesine
katılma durumu, otizmli öğrencilerin sosyalleşmelerini sağlamak için en iyi
yol
normal gelişim gösteren akranları ile daha yoğun temas halinde olmalarıdır
ifadesine
katılma durumu, otizmli bir öğrencinin öğretmeni olmak isteme durumu, çocuklarının
otizmli bir öğrenciyle sıra arkadaşı olmasından rahatsızlık duyma durumu,
çocuklarının
otizmli bir arkadaşlarını evlerine misafir olarak getirmesinden rahatsızlık
duyma
durumu, otizmli biriyle karşılıklı yemek yemekten rahatsızlık duyma durumu,
otizmli
öğrencileri normal sınıflara dahil etmenin öğretim süreci üzerinde olumsuz bir
etki
yaratacağına inanma durumu, otizmli kaynaştırma öğrencilerin sergiledikleri
davranışsal
sorunlar nedeniyle normal gelişim gösteren akranlarının bazı istenmedik
davranışlar
geliştireceğini düşünme durumu, normal gelişim gösteren akranlarının
otizmli
kaynaştırma öğrencisine yönelik genel tutumunun nasıl olacağına dair inançlar,
otizmli
öğrenciler için önerilen en uygun eğitim ortamı değişkenlerine göre anlamlı
farklılıklar
elde edilmiştir. Öğretmenlerin Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik
Toplumsal
Tutumlar Ölçeği toplam ve alt boyut puanlarının yaş, öğrenim durumu ve
yakın çevrede otizmli birey olması durumu değişkenlerine göre farklılık göstermediği
bulgusuna ulaşılmıştır.