Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ENGİN KUTLUAY
Danışman: Feride Karaca
Özet:
Akıllı telefonlar birçok faydasına rağmen aşırı kullanıldıklarında uykusuzluk, fiziksel yorgunluk, dikkatsizlik, ellerde ve gözlerde ağrı gibi ciddi problemlere yol açabilmektedir. Akıllı telefon kullanımı, bağımlılık örüntüsüne dönüşmeye başladığında bilhassa ergenlik dönemindeki öğrencilerin derslerde telefon kullanımını kontrol etmekte zorlanmaları, odaklanma problemleri yaşamaları ve neticede akademik görevleri aksatmaları ile öğrenmede yaşanabilecek muhtemel aksaklıklar ve sonuç itibari ile bunun akademik başarıya yansımaları açısından önemli bir risk haline dönüşmüştür. Bu riski kontrol edebilmek için öğrencilerin akıllı telefon bağımlılığı, sosyal medya kullanımı, akademik erteleme gibi güncel değişkenlerle akademik başarı arasındaki ilişkilerin araştırılması gerekmektedir. Bu çalışmada lise öğrencilerinin akademik başarılarını etkileyen akıllı telefon bağımlılığı ve ilgili değişkenlere yönelik bir model önermek ve bu modeli test etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırma keşfedici sıralı karma desen şeklinde tasarlanmış olup, iki temel aşamadan oluşmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında nitel araştırma yöntemleri bağlamında lise öğrencileri ile odak grup görüşmeleri ve öğretmenlerle de yarı yapılandırılmış bireysel görüşmeler yapılmıştır.
Odak grup görüşmeleri ile bireysel görüşmeler öncelikle metin haline getirilerek Word programında kodlanmıştır. Buna ilaveten aynı metinler çeşitleme tekniği bağlamında ayrıca NVivo 8.0. Paket Programı kullanılarak içerik analizi yaklaşımına göre analiz edilmiştir. Görüşme analizleri lise öğrencilerinin akademik başarılarını akıllı telefon bağımlılığı, sosyal medya kullanım süresi, siber aylaklık, akademik erteleme, dış akademik kontrol odağı ve iç akademik kontrol odağı değişkenlerinin etkileyebileceğini göstermiştir.
Değişkenler belirlendikten sonra öğrencilerin akademik başarılarını etkileyen akıllı telefon bağımlılığı ve ilgili değişkenlere yönelik ayrıntılı alanyazın taraması sonucunda hipotez model geliştirilmiştir. Hipotez modeldeki ilişki yönlerinin belirlenmesinde hem nitel araştırmadan elde edilen bulgular hem de alanyazındaki benzer modellerden faydalanılmıştır. İkinci aşamada ise hipotez modelde yer alan değişkenlere yönelik geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış ölçeklerin kullanılmasına karar verilmiştir. Bu bağlamda öğrenciler tarafından bildirilen sosyal medya kullanım süresi ve akademik başarı (en son genel not ortalaması) için bilgi formu kullanılmıştır. Bununla birlikte “akıllı telefon bağımlılığı ölçeği (Demirci vd., 2018)”, “derslerde akıllı telefon siber aylaklık ölçeği (Polat, 2018)”, “akademik erteleme ölçeği kısa formu (Mccloskey, 2011)” ve “akademik kontrol odağı ölçeği (Akın, 2007)”ni kullanmak için gerekli izinler alınmıştır. Veriler, Google form aracılığı ile katılımcı okullardaki öğretmenler tarafından derslerine ait WhatsApp gruplarından paylaşılarak internet üzerinden toplanmıştır. Katılımcı okul türlerinin belirlenmesinde maksimum çeşitlilik, okulların belirlenmesinde ise kolay ulaşılabilir örneklem yöntemleri kullanılmıştır. Neticede 461 öğrenciye ulaşılmış, 421 öğrenciden ise geri dönüş alınarak anketlerde %91,32 geri dönüş oranına ulaşılmıştır. Ancak eksik verilerin ve uç değerlerin çıkarılması sonucunda çalışmanın 2. Aşamasında 410 kişiye ait veriler üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir.
Sonrasında yol analizi yöntemi ile hipotez model test edilmiş ve modelin verilerle iyi uyum sağladığı görülmüştür. Bununla birlikte modeldeki doğrudan, dolaylı ve toplam ilişkiler belirlenmiştir. Sonuç olarak lise öğrencilerinin akademik başarılarını toplam etkilere göre en çok etkileyen değişkenlerin sırasıyla sosyal medya kullanım süresi, dış akademik kontrol odağı, akıllı telefon bağımlılığı, iç akademik kontrol odağı, akademik erteleme ve siber aylaklık olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada geliştirilen modelin uygulamada akademik başarı – akıllı telefon bağımlılığı bağlamına bütüncül bir bakış açısı getireceği düşünülmektedir. Bununla birlikte araştırma sonuçları ışığında velilere, öğretmenlere ve politika yapıcılara öğrencilerin akıllı telefon kullanımına yönelik öneriler sunulmuştur.