Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukuku - Jus Ad Bellum - Bakımından Rusya-Ukrayna Savaşı

---

Atıf İçin Kopyala

Erkiner H. H.

Stepler, Dinyeper Ve Barut: Rusya-Ukrayna Savaşının Uluslararası Hukuk Veçhesi, Adem Özer,Fatma Taşdemir, Editör, Adalet Yayınevi, Ankara, ss.39-79, 2023

• Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Mesleki Kitap
• Basım Tarihi: 2023
• Yayınevi: Adalet Yayınevi
• Basıldığı Şehir: Ankara
• Sayfa Sayıları: ss.39-79
• Editörler: Adem Özer,Fatma Taşdemir, Editör
• Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ULUSLARARASI KUVVET KULLANMA HUKUKU - JUS AD BELLUM - BAKIMINDAN RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI

Hakkı Hakan ERKİNER^*

Giriş

21 Şubat 2022’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2014’te Ukrayna’nın doğusunda Rusya yanlısı bölücü-ayrılıkçıların Ukrayna topraklarında oluşturdukları iki fiili başka deyişle de facto yönetim olan Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlığını tanıyan kararnameyi Kremlin Sarayı’nda imzaladı. Hemen sonrasında Rusya Devlet Başkanı Putin, Rus Ordusu’na Donetsk ve Lugansk Cumhuriyetleri’nde barışın korunması talimatını verdi. Böylelikle Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 2015 yıl ve 2202 sayılı kararında kabul edilen Minsk Anlaşmaları çiğnendi. Devlet Başkanı Putin, 24 Şubat’ta Ukrayna’ya karşı Rusya’nın “Özel Askeri Operasyon” adını verdiği silahlı saldırıyı başlattı. BM Antlaşması madde 2/4’ün düzenlediği uluslararası hukukun emredici bir kuralı başka bir ifadeyle jus cogens norm olan kuvvet kullanma yasağının ihlali olan bu silahlı saldırıyı Rusya Devlet Başkanı dört başlıkta belirtilebilecek gerekçelere ve savlara dayandırdı. Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır: 1. Ukrayna, Rusya için bir silahlı saldırı tehdididir; 2. Ukrayna Donbas’ta soykırım yapmaktadır; 3. Ukrayna’da Neo-Nazi Rejimi vardır; 4. Ukrayna tarihsel olarak Rusya’nın parçasıdır.[1]

Yukarıda anılan Rusya’nın dört gerekçesi de Rusya’nın Ukrayna’nın ülkesinde silahlı kuvvet kullanmasını uluslararası hukuk nazarında haklı kılmak için oluşturulmuş ve ileri sürülmüş savlardır. Öyleyse Rusya’nın bu savlarının doğru ve haklı olup olmadığının incelenip ortaya konulması, Rusya’nın Ukrayna’nın ülkesinde silahlı kuvvet kullanmasının hukuka uygun ve meşru olup olmadığını uluslararası hukuk bilimi çerçevesi ve doğrultusunda gösterecektir. Belirtilen incelenmenin yapılabilmesi için uluslararası hukukun kuvvet kullanmaya ilişkin kurallarının, kavram ve hukuki müesseselerinin bilinmesi gereklidir. Anılan uluslararası hukuktaki kuvvet kullanma hukukunun diğer bir ifadeyle jus ad bellum olarak isimlendirilen hukuki mekanizmanın esaslarının bildirilmesi, incelenen somut olayın yani Rusya’nın Ukrayna’ya karşı kuvvet kullanmasının meşru mu yoksa gayrimeşru mu olduğunun tespiti için hukuki zemin oluşturacaktır. Bu nedenle incelememizin adı da “Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukuku - Jus Ad Bellum - Bakımından Rusya-Ukrayna Savaşı” olarak seçilmiştir.

Uluslararası hukuk eldeki incelemede ele alınan somut olaya, uluslararası barış ve güvenlik hukuku ve uluslararası sorumluluk hukuku mekanizmaları başka deyişle düzenekleri ile hukuki reaksiyon verecek olan bir normatif sistemdir, diğer ifadeyle hukuksal tepki verecek olan kurallı bir düzenektir. Etkinliği ve işlevselliği irdelenmeye müstahak olsa da irdelenmeye gerek olmayan aşikâr husus meşruiyet iddialarının ve gayrimeşruluk ithamlarının devletler tarafından uluslararası hukukun kavram, müessese ve mekanizmaları ile yapılıyor olduğudur. Bu nedenle Rusya tarafından ileri sürülen savların uluslararası hukuka göre meşru savlar mı yoksa gayrimeşru savlar mı olduğunun tespiti, devletlerarasındaki meşruiyet mücadelesinin bilimsel olarak aydınlatılması için elzemdir.[2]

İncelememizde “Rusya’nın 24 Şubat 2022 Saldırısı” veya kısaca “Şubat 2022 Saldırısı” olarak da adlandıracağımız ve Rusya’nın kendisinin “Özel Askeri Operasyon” adını verdiği ve Ukrayna’ya karışı sergilediği uluslararası fiilin, uluslararası hukuk bakımından meşru bir fiil olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin ancak uluslararası kuvvet kullanma hukukunun diğer bir deyişle jus ad bellum müessesesinin esaslarının ortaya konması ile mümkün olacağını yukarıda belirtiğimiz üzere tespit ettik. Burada bu tespitimize ekleyeceğimiz husus uluslararası sorumluluk hukukunun mevcut ilkelerinden yararlanarak, uluslararası hukukta bir fiil hakkında yapılmak istenen hukuki değerlendirmeye ilişkin somut olaya uygulanması gereken uluslararası haksız fiiller hakkındaki ihlal ve isnat kurallarından da yararlanacağımızdır. Bu hususları takiben araştırmamızı sonuçlandırabilmemiz için belirttiğimiz hukuki esasları bir kez ortaya koyduktan sonra her ilgili esasın devamında Rusya’nın yer verdiğimiz dört savından mesele ile ilişkili olanını ortaya konulan esaslar doğrultusunda değerlendirip uluslararası hukuk bakımından ortaya çıkan sonucu sunacağız. Bu istikamette araştırmamızda uygulayacağımız yöntem uluslararası hukukun öğretisinde yer alan tümdengelim ve argümantasyon yöntemi olacaktır.[3] Belirttiğimiz yöntem doğrultusunda incelememiz üç başlık ve bunları takip eden bir sonuç kısmından oluşmaktadır. Başlıklar sırasıyla Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukukunun Esasları, Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukukunun Esaslarının Uluslararası Hukuktaki İsnat ve İhlal Kuralları Doğrultusunda Uygulanması, Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukuku Esaslarının Rusya-Ukrayna Savaşına Uygulanması biçiminde sıralanmaktadır.