Prof.Dr. AHMET OĞUZHAN ÖZEN

Biyografi

Prof. Dr. Ahmet Özen’in bilime katkılarını içeren çalışmaları

Dr. Özen’in başlıca eseri en prestijli Tıp Dergisi olarak bilinen ve tüm bilimsel dergiler içerisinde en yüksek etki faktörlü dergi (güncel etki faktörü: 72,4) olan The New England Journal Of Medicine’da yayınlanan “CD55 Deficiency, Early-Onset Protein-Losing Enteropathy, and Thrombosis” başlıklı çalışmasıdır. Bu çalışmada Dr. Özen ağırlıklı olarak Türk toplumunda görülen yeni bir hastalık keşfetmiş ve 3 yılı aşkın süre ile keşfin doğrulama çalışmalarını yürütmüştür. Hastalık, CHAPLE (CD55 deficiency with hyperactivation of complement, angiopathic thrombosis, and protein-losing enteropathy) olarak isimlendirilmiştir. İlk defa bir kompleman hastalığı primer intestinal lenfanjiektazi (PIL) ve buna bağlı protein kaybettirici enteropati ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca daha önce nedeni bilinmeyen ciddi viseral trombozis ve buna bağlı yaşam tehdit edici komplikasyonlar da kalıtsal CD55 eksikliği ve buna bağlı olarak kompleman uyarımı ile ilişkilendirilmiştir. 

Son yıllarda erken başlangıçlı monogenik inflamatuvar barsak hastalıkları immün sistemin farklı bileşenlerine ait bozukluklarla ilişkilendirilmiş ve her bir alt grubun fonksiyonel etkilerinin anlaşılması İBH patogenezinin anlaşılmasına zemin hazırlamıştır. Örneğin Foxp3 mutasyonları ile ilişkili IPEX hastalığı düzenleyici T hücrelerin İBH patogenezindeki önemini ortaya koyarken IL10, ILRA ve ILRB mutasyonları bu sitokinin barsak homeostasisindeki rolüne işaret etmiştir. Tüm bu buluşlar sık karşılaşılan İBH ve otoimmün hastalıklarda adı geçen hücre ve/veya molekülleri hedefleyen çığır açıcı tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine zemin hazırlamıştır. 

Dr. Özen’in çalışması ilk defa kompleman düzenleyici molekül olan CD55’in kalıtsal eksikliği durumunda erken başlangıçlı İBH ve PKE geliştiğini göstermiş H patogenezindeki rolünü ortaya koymuştur. Bu bağlamda erken başlangıçlı İBH ve PKE patogenezinde ilk defa kompleman sistem bozukluğunun da rol oynayabileceği keşfedilmiştir. Majör bir keşif olarak tanımlanan bu çalışma uluslararası platformda oldukça yüksek yankı bulmuş ve uluslarası haber ajanslarında son dakika keşif olarak duyurulmuştur (bkz. çalışmanın uluslararası haber klasörü ve metnin altındaki linkler). Dr. Özen ABD’de bulunan National Institutes of Health (NIH) laboratuvarlarında “TUBITAK 2219 yurtdışı doktora sonrası araştırma bursu” ve “NIH Fellowship award” bursları ile 2 yıl boyunca laboratuvarda bizzat bu proje üzerinde çalışmıştır (Protokol: NCT00246857). Çalışmalarının bulgularını makaleler olarak yayınlamış  ve ulusal ve uluslararası kongre tebliği olarak sunmuştur. 

Ayrıca bu projeden türetilen verileri kongrelerde ödüllere layık görülmüştür. Dr. Özen CHAPLE hastalığının tanısal metodlarını ve anti-kompleman ilaçlar ile tedavi edilebileceğine dair tedavi yöntemlerini ABD’de patentlemiş (Bkz Patent) ve Avrupa’da patentlenmesi için başvuruda bulunmuştur. 

Yeni keşfettikleri bu kalıtsal hastalığın etiyopatogenezini ayrıntıları ile ortaya koyan Dr. Özen ve ekibi CHAPLE hastalarında antikompleman tedavilerin etkin olabileceğini öne sürmüştür. FDA onaylı ve farklı 2 kompleman hastalığında (atipik hemolitik üremik sendrom ve paroksismal nocturnal hemoglobinuri) kullanımda olan Eculizumab (Anti kompleman C5 monoklonal antikoru) isimli ilacın CHAPLE hastaları için kullanıma hazır bir tedavi yöntemi olduğunu düşünerek aldığı patent doğrultusunda bir klinik çalışma başlatmıştır (Clinicaltrials. Org kayıt numarası NCT03950804, 09.2018.242, Transcriptome and Metabolic Analyses of CHAPLE Disease). Dr. Özen’in çalışmalarının belki de en heyecan verici bir meyvesi olarak CHAPLE hastalarında eculizumab tedavisi Türk hekimler tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Şimdiye kadar etkin bir tedavisi bulunmayan bu hastalıktan muzdarip olan hastalar tedavi başlar başlamaz oldukça belirgin klinik yarar sağlamıştır. Hastalar eculizumab başlanmasını takiben günler içerisinde tedaviye yanıt göstermekte; karın ağrısı, ishal, iştahsızlık gibi yakınmaları hızla düzelmektedir. Önemli morbidite ve mortalite ile ilişkili olan CHAPLE hastalığı için bu tedavi bir umut ışığı olmuştur. Bu sayede büyümeleri ve yaşam kaliteleri iyileşen hastalar aynı zamanda daha önce sınırlı yarar gördükleri steroid ve immunosupresif ilaçlar gibi ciddi yan etki riski bulunan ilaçları da kesebilmiştir. Bu gözlemler şu an (Nat Med dergisinde) yayına hazırlanmaktadır.  

Yine genomiks alanında uluslararası çalışmalarda araştırmacı olarak rol oynayan aday 2015 yılında PIK3R1 mutasyonlarına bağlı PASLI hastalığının tanımlanmasında katkı sağlamıştır. IPEX, DOCK8, STAT1, POLD2 mutasyonları ile ilişkilendirilen primer immün yetmezlikler ve immün disregulasyon sendromları üzerine uluslarası çalışmalarda görev almış ve bu araştırmalar yüksek etki faktörlü dergilerde yayınlanmıştır. Bunların dışında yine doktora sonrası araştırmacı olarak görev aldığı NIH bünyesinde yürüttüğü çalışmalarda ilk defa adayın kendi kliniğinde izlediği hastalarda keşfedilen ve GIMAP5 mutasyonlarına bağlı olan yeni bir immün yetmezlik tablosunun klinik tanımlanmasında aktif rol oynamış ve bazı moleküler çalışmalarını yürütmüştür. Bu çalışma uluslararası kongrelerde sunulmuş ve yayına hazırlanmaktadır (bkz. Bildiriler alanı). Ayrıca, ZNF341 gen mutasyonlarının otozomal çekinik hiper Ige sendromu ile ilişkilendirildiği bir keşif çalışmasında yazar olarak görev almıştır.