Bir performans değerlendirme aracı olarak ekonomik katma değer

Özge Begüm Seçkin

Bir performans değerlendirme aracı olarak ekonomik katma değer

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Özge Begüm Seçkin

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

BİR PERFORMANS DEĞERLENDİRME ARACI OLARAK EKONOMİK KATMA DEĞER (EVA) Bu çalışmanın amacı bir performans değerlendirme aracı olarak EVA ölçümünü incelemektir. Bunun için öncelikle EVA'nın tüm unsurlarıyla tanımı ve hesaplaması yapılmış ve özellikleri açıklanmıştır. Daha sonra EVA'nın geleneksel performans değerlendirme yöntemleri ile karşılaştırılması yapılarak muhasebe bazlı ölçümlerden farkı anlatılmış ve kendisinden sonra yine Stern&Stewart danışmanlık firması tarafından geliştirilen ve EVA'nın geliştirilmiş bir formu olan katma değer endeksi (WAI) anlatılmıştır. Değer bazlı ölçümlerden biri olarak EVA'nın değer bazlı yönetimdeki yerine ve değer zinciri içerisindeki fonksiyonlarına değinilmek suretiyle yalnızca bir performans ölçüm aracı olarak görülen EVA'nın organizasyonel yapıda en üst kademe kararlarından en alttaki operasyonel kararlara kadar ördüğü değer ilişkileri anlatılmıştır. Uygulamalar kapsamında EVA kavramının işletme mali verileri kullanılmak ve gerekli muhasebe düzeltmeleri de yapılmak suretiyle detayları ile bir firma üzerindeki hesaplanışı gösterilmiş ve daha sonraki uygulamada Coca-Cola ve Pepsi şirketlerinin EVA verileri hesaplanarak ve karşılaştırılarak performans değerlendirmesine yer verilmiştir. EVA yada diğer adıyla ekonomik kar firmanın vergi sonrası net işletme karından sermaye maliyetinin çıkarılması sonucu ulaşılan kardır. Yani EVA muhasebe karından özsermaye maliyeti çıkarıldıktan sonra ulaşılan net kardır. EVA=Vergi Sonrası Net İşletme Karı-(Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti xSermaye) = (Getiri Oranı - Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti)* Sermaye Sermaye tüm kurumların rekabet etmek ve etkin bir şekilde yönetmek zorunda olduğu bir kaynaktır. Bu nedenle de yatırımcıların beklentilerini yani hissedar refahını ön plana alan değer bazlı yönetim anlayışı ve değer bazlı ölçümler önem kazanmış ve muhasebe tabanlı ölçümlere tercih edilmeye başlamıştır. EVA hissedarların koyduğu sermaye de dahil olmak üzere kullanılan tüm kaynakların maliyetini dikkate almaktadır. Bunun yanısıra EVA, MVA (Pazar Katma Değeri) ölçümü ile de oluşturulan hissedar değerini ölçmektedir. Buna göre eğer bir şirketin toplam pazar değeri kendisine yatırılan sermayeden fazla ise bu durumda o firma hissedar değeri oluşturmaya başlamıştır ya da bunun tersi sözkonusudur. İşte firmanın pazar ve defter değeri arasındaki bu fark MVA olarak tanımlanmaktadır. MVA = Toplam Pazar değeri - Yatırılan sermaye MVA = Özkaynağın Pazar değeri - Özkaynağın defter değeri MVA= Gelecekteki EVA'ların şimdiki değeri EVA kavramı Stern&Stewart danışmanlık firması tarafından pazarlanan tescilli bir marka olmasına rağmen, temelinde yatan teori aslında çok eskilere dayanmaktadır. 1890 yılında Alfred Marshall bu teoriyi "Bir şirket sahibinin yönetiminden doğan gerçek kazancı, karından sermayesinin bugünkü faiz yükünü çıkarması sonucunda ulaştığı tutardır" sözleriyle anlatmış ve bundan sadece 30 yıl sonra EVA'dan farkı sermaye maliyeti hesaplama yöntemi ve vergi etkisini dikkate almaması olan "Artık Kar" kavramı Church ve Scovell tarafından geliştirilmiştir. Dolayısıyla EVA yepyeni bir kavram gibi görünmesine karşın aslında Artık Karın revize edilmiş bir versiyonudur. Nitekim EVA'nın son yıllarda bu denli popülarite kazanmasının sebebi de vergi etkisi, sermaye maliyetinde ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti ile diğer yöntemleri dikkate alarak artık karı revize etmesi ve MVA gibi kavramları kullanarak EVA markasıyla piyasaya sürmesidir. EVA bir firmanın tüm faaliyet giderlerini ve sermaye maliyetini karşıladıktan sonra değer oluşturmaya başladığını ifade eden artık kar mantığına dayalıdır. Bu dar anlamda bakıldığında, EVA gerçekten de performans ölçümünde alternatif bir yol olarak görülmektedir. Ancak bu yaklaşım da eksik olan EVA'nın değer bazlı bir firma yönetimine sağladığı katkıları göz ardı etmesidir. Temelinde EVA bir performans ölçüm aracıdır ancak rolünü bu yönde sınırlamak da hatalıdır çünkü EVA stratejik uygulamaların merkez noktasını oluşturabilir. Yöneticiler firma stratejilerini gelecekteki EVA'ları maksimize edecek biçimde formüle etmek zorundadırlar. Aynı şekilde değer katan yatırımları hayata geçirmek zorunda olduklarından EVA sermaye tahsisinde çok önemli bir rol oynamaktadır. EVA'nın en önemli avantajlarından biri kendisini oluşturan performans hedeflerinin operasyonel bölüm ve departmanlara kadar kendisi veya EVA değer anahtarları yardımıyla iletilebilmesi ve böylelikle faaliyet bütçelerinin sermaye pazarlarının gerçek gereksinimleri doğrultusunda yapılandırılabilmesidir. Dolayısıyla doğru bir şekilde uygulandığında EVA firmalara detaylı bir değer bazlı yönetim programı uygulamaları konusunda yardımcı olur. Bu anlamda bakıldığında EVA değer bazlı yönetim kavramıyla yakından ilgilidir. EVA tarihi varlık değerlerine bağlı olarak hesaplandığında enflasyon etkisine açık olması, periyodlama problemleri, özsermaye maliyetinin hesaplanmasındaki güçlükler ve farklı büyüklükteki şirketler arasında kıyaslama yapılamaması konularında eleştiriler almaktadır. Enflasyon etkisinin arındırılması için her nekadar uygulanması pratikte güç olsa da AEVA ve REVA gibi varlıkların defter değerleri yerine cari değerlerini ve özsermayenin pazar değerinin alınmasını öngören yaklaşımlar geliştirilmiştir. Uygulamalar bölümünde bununla ilgili olarak endeksler kullanılmak suretiyle varlıkların güncel defter değerlerinin hesaplanmasına ve EVA'nın tarihi ve güncel değerlere dayalı olarak hesaplandığında gösterdiği değişime yer verilmiştir. Periyodlama problemi ise amortismanların yüksek varlıklara sahip olan sanayici firmalarda fazla olması dolayısıyla EVA verilerinin ilk yıllarda pazarlamacı firmalara oranla düşük çıkmasıdır. Bu sorunun çözümüyle ilgili olarak da EVA ile ilgili muhasebe düzeltmeleri bölümünde Anüite amortismanı yönteminin açıklamasına yer verilmiştir. EVA'nın farklı büyüklükteki şirketler arasında kıyaslamaya olanak tanımaması konusunda ise EVA'nın belli bir düzeydeki sermayeyi yansıtacak biçimde standardize edilerek 6 adet perakendeci firmanın standardize edilmiş EVA verilerinin karşılaştırılmasına Performans Değerlendirme Aracı Olarak EVA bölümünde yer verilmiştir. Özsermaye maliyetinin hesaplanmasındaki zorluklara ilişkin olaraksa risksiz faiz oranlarının yüksek olması ve hesaplamasındaki güçlük nedeniyle kullanımı zor olan Capm modeliyle ilgili olarak.temettülere.dayalı.Gordon.Modeli.anlatılmıştır. SUMMARY ECONOMIC VALUE ADDED (EVA) AS A PERFORMANCE EVALUATION TOOL The aim of this study is to analyze EVA measurement as a performance evaluation method. Firstly EVA is described and characteristic properties are explained. Secondly, the difference between EVA and accounting based measurements are placed by comparing it with traditional performance evaluation methods and the wealth added index, a model that has been created by Stern&Stewart consultancy firm as an enhanced verison of EVA is explained. As a value based measure EVA is explained in value based managament perspective by stating the value relations it has linked in value chain. In the practices part a company's EVA is calculated by using financial statements and related accounting adjustments are made. After that, the EVA figures of Pepsi and Coca Cola companies are compared by means of performance evaluation. EVA or economic profit is a net profit that is reached by subtracting the cost of capital from net operating profit after tax. In other words EVA is the profit that is calculated by subtracting cost of equity from accounting profit. EVA= Nopat - ( wacc * Capital) = (Roi - wacc)* Capital Today every institution including government has to compete for capital and manage it in an effective way. For this reason the value based management and such measures which focus on the investors expectations have become popular in recent years. EVA takes all the capital invested in the account by using MVA that measures the shareholder wealth that is created. In this context, if the total market value of a firm is greater than its invested capital, that firm can be named as a company which creates shareholder wealth or the reverse is true. Hence the difference between the market and book value of a company is its MVA. Although EVA is a trademark that belongs to Stern&Stewart, the concept of it dates to at least 1890, when the economist Alfred Marshall wrote "What remains of his [the owner or manager's] profits after deducting interest on his capital at the current rate may be called his earnings of undertaking or management" and only after 30 years the "residual income" term whose difference from EVA is its wacc and not taking tax effect into account was found by Church and Scovell. The reason of EVA's big popularity is such revisions and MVA definition which is used to measure shareholder wealth. So EVA is based on residual income. Mainly EVA is a performance measurement tool but limiting its role in such a way can be misleading because EVA can be the core point of strategic practices in a firm. Company managers, have to formulise the strategies inorder to maximize the firms future EVA's. Because they have to make value adding investments, EVA is crucial in capital allocation. If properly applicated it helps the value based management programme and it is related to value based management. EVA is criticisized for periodization problems, the problems in calculation of capital cost, inflation effects when calculated from historical values and for comparition of different sized firms. About the inflation problem Aeva and Reva methods which offer to take the assets market and current values instead of historical values have been explained. For periodization problem annuity amortization has been explained in accounting adjustments part and for comparing different sized companies the standartized EVA (SEVA) which reflects the same level of capital has been explained and the SEVA's of 6 companies have been compared in Eva as performance evaluation tool part. For last Gordon model that is based on dividands for capital cost calculation has been explained.