Ermeni tehciri ve uygulaması

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: BÜLENT BAKAR

Danışman: SÜLEYMAN BEYOĞLU

Özet:

Ermeni Tehciri ve Uygulaması Tarihlerinde hiçbir zaman bağımsız bir devletleri olmamış Ermeniler, Partlar ve Romalılar zamanında çeşitli baskılarla karşılaşmışlardır. Ermenilerin Türklerle teması Büyük Selçuklu Devleti'nin Doğu Anadolu'ya yaptığı seferler esnasında olmuştur. Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçukluları devletlerinin Ermenilere iyi davrandığını bir çok Ermeni tarihçisi de kabul etmektedir. Osmanlı Devleti zamanında Ermeniler tarihlerinin en huzurlu dönemlerini geçirmişler ve refah içerisinde yaşamışlardır. Osmanlı Devleti tarafından sadık teba olarak nitelendirilmişlerdir. Ermenilerin önemi Yunan isyanından sonra artmıştır. Rusya 1828 Türkmençayı antlaşmasıyla Eçmiyadzin'in kontrolünü eline geçirip Ermeni kilisesini Rus politikası doğrultusunda kullanmaya başlamıştır. Osmanlı topraklarında misyonerlik faaliyetleri neticesinde Ermeniler gregoryen, katolik ve protestan şeklinde üç bölüme ayrılmışlardır. Bundan sonra Ermeni meselesi uluslararası bir mesele haline gelmiştir. Ermeni komitelerinin ortaya çıkması ile 1890'lı yıllardan itibaren Birinci Dünya Savaşı'na kadar yabancı devletlerin müdahalesini sağlamak amacıyla bir çok yerde Ermeni isyanı çıkmıştır. Ermeniler Birinci Dünya Savaşı'nda Doğu cephesinde Rus kuvvetleriyle işbirliği yapmışlardır. Ermeniler cephenin güvenliğini ciddi şekilde tehdit etmişlerdir. Buna ilaveten her yerde komitecilik faaliyetleri vardı. Bunun neticesinde Ermeniler devlet güvenliğini sağlamak için tehcir edilmişlerdir. Başlangıçta sadece gregoryen Ermeniler tehcir kapsamına girmiştir. Savaş şartlarında, bir çok problem neticesinde bazı Ermenilerin kaybı söz konusu olmuştur. Fakat tehcire tabi tutulan Ermenilerin büyük kısmı iskan yerlerine ulaşmışlardır. Hükümet, tehcir esnasında bazı tedbirler almıştır. Tehcir süreci kanunlar ve talimatlar çerçevesinde yürütülmüştür. Osmanlı Devleti, bir süre sonra Ermenilerin eski yerlerine dönmesi kararını almıştır. Bazı Ermeniler eski yerlerine dönmüş, diğerleri gittikleri yerlerde yeni bir hayat kurmuş ve bir kısmı da yabancı memleketlere göç etmiştir. Osmanlı topraklarına dönen Ermenilere malları iade edilmiştir. Savaştan sonra Ermeni meselesi yeniden alevlenmiştir. Osmanlı topraklarında bir Ermeni devleti kurulması için Paris barış konferansında ve Sevr antlaşmasında karar alınmıştır. Fakat Türk Devleti bu antlaşmaların kararlarını kabul etmemiştir. Ermeni meselesi Lozan antlaşmasıyla son bulmuştur. ABSTRACT Armenian Deportation and Its Practice Not having Armenians, whose haven't had an independent state anytime, met miscellaneous oppressions in Persians and Roman times. Armenians got in touch with the Turks during the expeditions of Seljuk to the Eastern Anatolia. Great and Turkey Seljuks behaved well to Armenians, yas Armenian historians accept this fact. Armenians lived in peace and prosperous in Ottoman time. They had been qualified as "faithful subjekt" by Ottomans. Their importance increased after the Greek Rebellion. Russia controlled Eçmiadzin by Turkmencay Treaty (1828) and utilized Armenian Church for Russian policy. Armenians have been divided to three parts as Gregorian, Catholic and Protestant after missionary actsin Ottoman territories. As a result of this "Armenian question" became an international problem. Many Armenian rebellions appeared to obtain foreign interferences, by appearance of Armenian committees, from 1890's to World War I. Armenians cooperated with Russian troops in "the East front" in World War I and threated security of the front seriously. In addition, there were committee moements everywhere. Because of this, Armenians had been deported in order to obtain security of the state. Originally, only Gregorian Armenians had been deported. Some Armenians died because of the problems ın war circumstances. But, the majority of deportees reached the territories where they setthed. The Government took some mesures during the deportation. The deportation procedure was carry out convenient the laws and the instructions.