Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 1999
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EMEL FAZLIOĞLU
Danışman: ALİ COŞKUN
Özet:Boşnak Kimliği'nin Oluşumu Bosna-Hersek, 1992 yılı başında başlayan ve tümden bir halkı yok etmeyi amaçlayan bir savaş ve soykırımla gündemimize girdi. Ve bizim oradaki insanların bizimle bağlantısını kuruşumuz biraz İslami hassasiyetimizle biraz da milliyetçi duygularımızla oldu. Evet, onlar Müslümandı ve aynı zamanda 'evlad-ı fatihan' dı. Fakat, 1878 den itibaren bir irtibatsızlığımız olmuştu ve köprünün altından çok sular geçmişti. Çalışmamız, ifade ettiğimiz hislerle başladı ve insan idrakinin olayları kavrama da mecbur kaldığı bir teorik yapı çerçevesinde Boşnaklar'ın tarih içinde geçtiği merhaleler incelenmeye çalışıldı. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. I.Bölüm, bahsettiğimiz teorik yapıyı kurma çabasının ürünüdür. Ve öncelikle 'kimlik' kavramını ele alan bilimlerin tavrını görmek ve ona göre bizim yaklaşımımızı belirlemek amaçlanmıştır. Sonrasında ise bizim kimlik kavramına bakışımız belirir. Burada öncelikle 'kimlik' kavramının seçilmesinin sebeplerinden bahsetmek uygun olur. 'Kimlik arama' ve 'Kimlik bunalımı', modern zamanların derdi olduğu gibi, aynı zamanda toplumsal tarihin ürünüdür. Sosyoloji de toplumların tarih içindeki gelişim ya da değişim aşamalarını belirleme ve geleceğe yönelik yön verebilme gayesiyle, konuyla ilgilidir. Özellikle hakim güçler ya da hakim olmaya aday güçler tarafından kullanılan sosyoloji disiplini, sosyal tarihi ve kimlik kavramını kullanarak hem toplumları tanıma işini yapıyor, hem de bu bilgileri kendi dışındakileri sınıflayıp hakimiyetini daim kılma işini görüyor. Yani bir bakıma, sosyal çatışmalar içinde toplumların 'kendi' lerinin bilincine varma ve öteki olarak gördüğünü de egemenliği altına alarak denetleme gayretini ifade ediyor. Çalışmamız da işte bu çerçeve içinde 'kendi' lerini, sosyal değişim şartlarında, sosyal çatışmalarla 'öteki' ne karşı tanımlamaya çalışan bir halkın, Boşnaklar'ın, kimliğni tespite yöneliktir. II. Bölüm çalışmaları ise kimlik tespiti çabasının zorunlu arenası sosyal tarih sahasında yürütülmüştür. Malzememiz ise siyaset, iktisat, tarih ve ilâhiyat gibi disiplinlerin malzemelerinden oluşmuş ve böylece teorik çerçevenin içi doldurulmaya çalışılarak tanımlamadan ziyade tanıtma yollu bir sonuca doğru yol alınmıştır. Çalışmamız boyunca, sosyal farklılaşma ve sosyal bütünleşmelerle sürekli bir değişim halinde olan toplumsal yapının Boşnak toplumu için de geçerli olduğunu görmüş bulunmaktayız. Boşnaklar, tarihsel dönemlendirmemiz boyunca da gördüğümüz gibi, kimliklerinin bilincine din olayı ile varmış bir toplumdur. Balkanlar gibi siyasal ve dinsel çatışmaların çok yoğun olduğu bir coğrafyanın nispeten kapalı bir bölgesine sıkışmış olsalar da, bu arenadaki büyük güçlerin (Doğu/Batı, İslam/Hristiyan, Ortodoks/Katolik, Kapitalist/Sosyalist) çarpışmaları toplumsal kimliklerinin oluşumunu sağlamıştır. Etnografik olarak, aynı coğrafyayı paylaştığı toplumlardan çok da farklılaşmayan Boşnaklar, tarihi süreçte, Bogomilizm diye bilinen heretik bir Hristiyan mezhebi sayesinde, 'öteki' nden farklı bir kendi geliştirmiş ve bunu koruma uğruna çok acı çekmiştir. Boşnaklar'ın ikinci devredeki farklılaşmaları ise bölgeye hakim olan Doğulu bir güç; Osmanlı ile mümkün olmuştur. Osmanlı'nın fethiyle kitleler halinde İslama ihtisab eden nadir toplumlardan olan Boşnaklar, bir süre rahat yaşamış ve güçlü bir İslami kültür oluşturup bu sefer de yine bir din adıyla, Müslümanlar olarak, anılır olmuşlardır. Buna mukabil, zamanla etraflarında gücünü mensup olduğu dinden almış olsa da milli isimler taşıyan topluluklar (Sırplar ve Hırvatlar), kendilerinden olduklarını iddia ederek Boşnaklar'a yine zulüm etmişlerdir. Boşnakların üçüncü devresinde ise, ilk ikisinden biraz farklı bir değişim süreci görülür. Aslında bu, bütün dünyayı sarmakta olan bir süreçtir ve çalışmamızın başında 19.yy öncesi ve sonrası olarak ikili bir ayrım yapmamıza sebep olan, dinsel doktrinler yerine profan doktrinler üreten bir süreçtir. Doğal olarak Boşnaklar da bu süreçte değişime uğramıştır. Ancak, bir kimlik problemi olarak görülebilecek bir problemleri olur Boşnakların. Bu problem, ulus-devlet yapısının temeli olan, hakim bir etnik grup belirlenememesi olarak tanımlanabilir. Bu yüzden Boşnaklar, bu devrede, büyük 'M' harfi ile yazılan 'Müslümanlar' adıyla etnik olarak isimlendirilirler. Ve isimlerinden dolayı hem tarihin derinliklerinden gelen dinsel nefretlerin hedefine, hem de etnik olarak farklılaşmadıkları ulus-devletlerin yayılmacı amaçlarının hedefine yerleşirler. Boşnaklar işte bu yüzden, son savaşta çifte zulme uğramışlardır. Yani, hem dinsel olarak müslüman oldukları için, hem de etnik olarak Slav olmayıp Müslüman oldukları için. Formation of Bosnia Identity Bosnia and Herzegovina entered into our agenda with the war beginning in 1992 and aiming to annihilate all people and with genocide. And our relationship with people living there stemmed from a little bit our Islamic sensitivity and a little bit our national feelings. Yes, they ware Muslim and at same tame they ware 'children of Fatih (evlad-ı fatihan)'. However, as of 1978 lack of communication occurred and water passed under the bridge. Our study started with the emotion we expressed and it was tried to examine the stages through which Bosnian people passed in history within a theoretical structure frame whom human perception had to comprehend events. This study has been composed of two sections. The first section is the work of the effort of establishing the mentioned theoretic structure. And firstly, it has been intended to see the attitude of the sciences dealing with the concept of ''identity'' and to determine our approach in terms of this. Then our view to the identification concept appears. Now, first of all, it is convenient to talk about the reasons for choosing concept of ''identity''. ''Looking for an identity'' and ''Identification depression'' are the crops of social history, as well as being the problems of the modern times. Sociology is related to the topic along with its purpose of specifying the development or change phases of societies in the scope of history, and of directing as per future. The sociology discipline used by especially dominating powers or candidate powers for being dominator both fulfils the work of knowing societies by using social history and identification concept, and makes its dominating power continuous by classifying by this information except itself. That is, from one aspect, it expresses the consciousness of the existence of societies in social conflicts and the control endeavour by dominating the one which they consider as ''the other''. Accordingly, our study is directed to determine the identification of Bosnian people that are public defining ''themselves'' to ''the other'' with social change within this frame. The second section studies have been performed in the social history field which is the obligatory arena of the identity determination effort. Our material has been formed by the materials of disciplines such as politics, economics, history and theology, and thus it is advanced to a result with the way of introducing rather than the way of defining by trying to fill the inside of the theoretical frame. During our study we have realised that the social structure being in the continuous change with social differentiation and social integration is also valid for the Bosnian society. Bosnia is a society noticing their identity consciousness through the religion as we also have seen throughout our historical classification. Even it is jammed into a relatively closed region of the Balkans such a geography where political and religious conflicts are so intensive, the fights of the big powers (East/West, Islamic/Christian, Orthodox/Catholic, Capitalist/Socialist) in this arena have enabled to from its social identification. As ethnographically Bosnian people not being so much differentiated from other societies with whom they are sharing the same geography developed a different ''self'' than ''other'' thanks to heretic Christian sect known as Bogomilism and suffered so much for the sake of protecting this in the historical process. The differentiation in the second period of the Bosnian people could occur on account of an Eastern power ruling the region, Ottoman. Bosnian people, which were one of rare societies adopted the religion of Islam mainly with the conquest of the Ottoman, lived comfortably for a while and they constituted a strong Islamic culture, and then, this time they were called as Muslim with name of religion again. In contrary, even they got their power from the religion to which they belonged, in time some societies bearing the national names and being around them (Serbs and Croatians) oppressed the Bosnian people again by claiming that they were from them. In the third period of the Bosnian people, a little bit different transformation from the first two ones is observed. As a matter of fact, this is a process all the world and it is a process producing profane doctrines instead of religious doctrines and forcing us to make sections as before and after 19th century in the beginning of our study. Naturally, Bosnian people change during this process but, the Bosnian people had some problems to be able to be considered as an identification problem. This problem can be defined as non-determination of the dominating ethnic group being the base of the nation-state structure. For that reason, in this epoch the Bosnian people can be named ethnically as ''Muslims'' written with capital ''M'' letter. And due to their name they have taken place both in the target of religious hatred coming from the deepness of history and in the target of spreading goals of the nation-states not differentiated ethnically. Because of those, the Bosnian people had to expose to the double oppression. In other words, it is because of being Muslim in the aspect of religion, and of being not Slav, but Muslim ethnically.