Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Dursaliye Çağlar
Danışman: GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
Özet:Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, III. Ahmed Bölümü, numara 16’da kayıtlı olan “Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri”nin, Şeybanîler devrine ait olduğu bilinmektedir. İstinsah tarihi H. 950/ M. 1543 olarak tespit edilmiştir. Her bir varağı 27 satırdan oluşan iki ciltlik bu eser Arap alfabesi ile yazılmıştır. “Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri”nin Şucarâ (69a-79a) ve Neml sureleri (79a-88b) üzerinde yapılan çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır: İnceleme, Tenkitli Metin, Dizin ve Tıpkıbasım. “İnceleme” bölümünde Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri’nin tavsifi, müstensihi, yazılış tarihi ve yeri, yazmanın fiziki özellikleri ile eser üzerinde yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Eser hakkında verilen bu genel bilgilerin yanı sıra eserin fonetik ve morfolojik özellikleri üzerinde durulmuştur. “Tenkitli Metin” bölümünde Topkapı nüshası ile Yusuf Ağa nüshası tenkitli metin olarak çeviri yazıya aktarılmıştır. “Dizin” bölümünde ise kelimelerin hangi dile ait olduğu ve metindeki anlamları verilerek, ses değişimine uğramış kelimeler karşılaştırılmıştır. “Tıpkıbasım” bölümünde üzerinde çalıştığımız Topkapı nüshası (69a-88b) ile Yusuf Ağa nüshasının tıpkıbasımı (393b-414a) verilmiştir. Kur’an tercüme ve tefsirleri sözlükçülük ya da söz dizimi açısından önemlidir. Çalıştığımız eser ise yer yer kelime kelime tercüme özelliği, yer yer de kıssa ve rivayetlerden oluşan tercüme niteliği taşımaktadır. Bu özellikleriyle hem sözlükçülük ve söz varlığı hem de söz dizimi açısından Türk dili için oldukça kıymetli bir eserdir. ANAHTAR KELİMELER: Kur’an, Tefsir, Doğu Türkçesi, Şucarā suresi, Neml suresi ABSTRACT It is known that “Tafsir of Quran in Eastern Turkish” which is registered to Topkapı Palace Museum, Library of Ahmed III, number 16 is a manuscript from Shaybanids period. The time of facsimile is determined as 950 (AH)/ 1543 (AD). Each leaf of the manuscript has 27 lines and it’s written in Arabic letters. The study of “Tafsir of Quran in Eastern Turkish” on Surat Ash-Shu’ara (69-79) and Sura Al-Naml (79-88) have four sections: Analysis, commentary text, index and facsimile. In the section of “Analysis”, there are the characterization of “Tafsir of Quran in Eastern Turkish”, the copyist of the manuscript, its date and place of writing and the physical features of the manuscript. In addition to those characteristics of the manuscript, its phonetic and morphologic features are analyzed too. In the section of “Commentary Text”, there is a comparison between the transcriptions of two copies of the manuscript, Topkapı copy and Yusuf Ağa copy. In “Index” section, there are the words and their meanings with the information of the languages which the words belong to. The words which changed phonetically are also stated with comparison. In “Facsimile” section, there is the facsimile (393a-414b) of the Topkapı copy and the Yusuf Ağa copy of the manuscript which we studied on in this thesis. Translations of Quran and tafsirs of Quran have an important role in lexicography and syntax. The manuscript which we studied on has partly the characteristics of a literally translation and partly the characteristics of the translation with some parables and stories. Hence, it’s a very valuable work for both syntax and the Turkish language. KEYWORDS: Quran, Tafsir, Eastern Turkish, Surat ash-Shu’ara, Sura al-Naml.