Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ALİ HAYDAR SOYSÜREN
Danışman: SÜLEYMAN BEYOĞLU
Özet:Osmanlı’nın son dönemlerinden itibaren, modernleşme hareketlerinin taşıyıcıları arasında asker kadrolar önemli yer edinmiştir. Bu, Orduya “öncü” “ilerici” bir rol biçmenin yolunu açmıştır. Kurtuluş Savaşı’ndaki “kuruculuk” ile Cumhuriyet ve İnkılap sürecindeki “kollayıcılık” misyonunun birleşmesi, bu rolü besleyen bir işlev görmüştür. “Kurucu-kollayıcı misyon”, askerin, günlük anlamda olmasa da, ülkenin gidişatıyla ilgili genel siyasetle bağlantısını kolaylaştıran bir zemin sunmuştur. Bir alt rütbeli subaylar hareketi olan 27 Mayıs 1960, bu sürecin bir halkasıdır. 1960’lar Türkiye’de temel siyasi akımların şekillendiği, toplumsal hareketliğin arttığı, sanayileşmenin hızlandığı yıllardı. Bu hareketlilik, 27 Mayıs’ın getirdiği çerçevenin İktidar tarafından ihlal edildiği düşüncesinin Ordu’da güç kazanması ve sivil cuntacı idelojinin bunu körüklemesi ardında 12 Mart 1971 Muhtıra’sı gelmiştir. Muhtıra’dan sonra kurulan I.Nihat Erim Hükümeti, reform iddiasını gerçekleştirememiştir. Politikalarıyla parlamento çoğunluğu arasındaki uyuşmazlık, bu sonuçta etkilidir. Muhtıra’nın sorumlu tuttuğu parlamentodan çözüm beklenmesi sürecin temel çelişkilerindendir. Hükümet, asker ve parlamento arasında sıkışmış, kendi dışındaki parçalanmışlık hükümet içine de yansımış ve ortak bir irade ortaya koyamamıştır. Ordu Komuta Kademesi arasında görüş birliğinin olmaması ise, hükümete ordudan gelebilecek desteği azaltmıştır. Asayiş ve Anayasa değişikliği’nin ön plana geçmesinin de etkisiyle reform iradesinin zayıflaması, hükümetin reformcu kanadının istifasına yol açmıştır. Ardında kurulan II.Erim Hükümeti, Parlamento çoğunluğunun duyarlılıklarını gen, reform söylemini yumuşatan ve nispeten daha uyumlu bir yapı arzetmesine rağmen daha kısa sürmüştür. Partilerin asker zorunu hissettiklerinde taahhüt ettikleri desteği vermemesi, siyasi çekişmeler ve asker faktörünün zayıflaması II.Hükümeti de sonuçsuz bırakmıştır. Erim Hükümetleri parlamento – asker arasındaki sıkışmışlıkta Kurtul Altuğ’un deyimiyle “iktidarsız iktidar” rolüyle gününü doldurmuştur. 12 Mart ise ilk günlerde alkışlayanların, hüsrana uğradığı bir dönem olmuştur. SUMMARY Since the latest period of the Ottomans the military cadre has occupied an important position within the movement towards modernisation, which has paved the way for Army to be identified as “progressive” and “pioneer”. Unification of the “founder” mission in the War of Independent with the “protective” mission during process going to Republic and Revolution was functional by being supportive in this sense. This “founder-protective mission” created a base for the military to have a straightforward association, although not with on a day-to-day basis, with the ordinary politics regarding country’s progress and future. The 27 May 1960 coup d'état, which was performed by lower ranked commissioned officers, was a continuation of this process. It was a period during which main political movements took their shapes, social activities stirred and industrialisation gained momentum. Combination of social disorder with the idea that the framework brought in by coup d'état was infringed by the government as well as the encouragement from the civil junta was followed by the military memorandum of 12 March 1971. The First Nihat Erim Government, which established after the military memorandum could not achieve its reform claims. The inconsistency between his policies and the parliamentary majority was effective on this ending. One of the discrepancies of the process was anticipating a solution from the Parliament that was blamed by the military. The Government appears to get caught between the military and the parliament and with the reflection of the outside division into the Cabinet, which prevented the Government from taking a unified will. In addition, lack of a joined willpower between the higher ranked military echelon reduced the possible support would come from the Army to Government. With the effect of public order and constitutional amendments taking priority over the determination for intended reforms the reformist clique of the Government resigned. Although the Second Nihat Erim Government, that was established following the resignation was sensitive to the parliamentary majority’s considerations and comparatively presented a more consistent body, it even lasted shorter term. This was mainly a consequence of political parties not giving the support they pledged when they forced by military, political conflict and weakening of the military element. Erim Governments, as referred to by Kurtul Altug, ended as “incompetent government” as a result of being caught between the army and parliament. As to the 12 March period, it ended with the disappointment of those who applauded at the beginning. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ.....................................................................................................................................III .....................................................................................................................................VI SUMMARY............................................................................................................................VII KISALTMALAR..................................................................................................................VIII GİRİŞ 1. OSMANLI’DAN 1950’YE ASKER SİYASET İLİŞKİLERİNE BAKIŞ............. 1 2. DEMOKRAT PARTİ (DP) İKTİDARI; DESTEKTEN İHTİLALE DÖNEN SÜREÇ 12 3. 27 MAYIS VE SONRASI 22 4. ASKERİN SİYASET ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ZAYIFLAMASI VE 1965 SEÇİMLERİNDE YAŞANAN KIRILMA 33 1.BÖLÜM: 12 MART SÜRECİ 1.1. 1960’LI YILLARIN BİRİKİMİ 40 1.1.1.Siyasi Tablonun Şekillenmesi 40 1.1.2.Ekonomik Yapıdaki Değişim; Ayrışan Sermaye Güçlenen Sanayi.. 46 1.1.3.Toplumsal Hareketlerdeki Yükseliş Ve Çatışma Ortamının Oluşması 50 1.2.4. Dış Faktörlerin Rolü 55 1.2.CUNTA FAALİYETLERİ 64 1.2.1.Sivil Cuntalar Ve İdeolojisi 65 1.2.2.Ordu İçindeki Cunta Faaliyetleri 70 1.2.3. 9 Mart: Bir Kırılma Noktası 85 1.3. 12 MART MUHTIRASI; BİR ORTA YOL ÇÖZÜMÜ 93 1.4. MUHATAPLAR, TEPKİLER 98 1.4.1.Hükümet Ve Parlamento’nun Tutumu 98 1.4.2.Belirsizlik Ve Solun Etkisi 102 1.4.3. Siyasi Partilerin Tutumu 108 1.4.4. Dış Tepkiler 116 2. BÖLÜM : 1.ERİM HÜKÜMETİ 2.1. BAŞBAKANLIK YOLUNDA NİHAT ERİM 118 2.2. NİHAT ERİM HÜKÜMETİNİN KURULMASI 127 2.3. HÜKÜMET PROGRAMI VE İLK KRİZ 151 2.4.DEĞİŞEN ÖNCELİK: REFORMDAN ASAYİŞE 171 2.4.1.Sıkıyönetim Uygulamaları Ve Sonuçları 179 2.4.2. 1961 Anayasası’nın Temel Özellikleri ve Değiştirilmesi 193 2.5. HÜKÜMET – SİYASİ PARTİ İLİŞKİLERİ 211 2.5.1.Öncelikteki Değişmin Siyasetteki Yansımaları 212 2.5.2. AP’nin Bakanlarını Çekmesi Ve “İkinci Muhtıra” 221 2.6. 11’LERİN İSTİFASI VE BİRİNCİ ERİM HÜKÜMETİ’NİN SONU 231 2.6.1. Hükümet İçerisindeki Uyumsuzluk 232 2.6.2. Ordu - Hükümet İlişkileri 236 2.6.3. Hızlandıran Etkenler Ve İstifa 244 3.BÖLÜM: İKİNCİ ERİM HÜKÜMETİ VE HÜKÜMETLERİN BAZI POLİTİKALARI 3.1. İKİNCİ ERİM HÜKÜMETİ.............................................................................................257 3.1. 1.İKİNCİ ERİM HÜKÜMETİNİN KURULMASI 257 3.1.2.HÜKÜMET PROGRAMI 261 3.1.3.HÜKÜMETİN TEMELİNDEKİ ZAYIFLIK VE GİDİŞATI BELİRLEYEN SORUNLAR 265 3.1.3.1.Bütçe Finansmanı Sorunu Ve Vergiler 267 3.1.3.2. İnönü’nün Muhalefetini Yükselten Gelişmeler; Sıkıyönetim, İdamlar, Savcılar 269 3.1.4. ASKERİ KANATTAKİ GELİŞMELER 275 3.1.5. İSTİFA SÜRECİ 281 3.2. BİRİNCİ VE İKİNCİ ERİM HÜKÜMETLERİNDE DEVAMLILIK ................................. ARZEDEN BAZI KONULAR 288 3.2.1.REFORM GİRİŞİMLERİNİN SEYRİ 288 3.2.1.1.İdari Reform Girişimi 290 3.2.1.2.Milli Eğitim Reformu Girişimi 295 3.2.1.3. Tarım Ve Toprak Reformu Girişimi 297 3.2.1.4. Mali Reform Girişimi 305 3.2.1.5. Enerji Ve Tabii Kaynaklar Reformu Girişimi 310 3.2..2. ERİM HÜKÜMETLERİNİN EKONOMİK PANORAMASI 315 3.2..3. DIŞ POLİTİKA 323 3.2..3.1.Haşhaş Meselesi 323 3.2..3.2. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tanınması 328 3.2..3.3. Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) İle İlişkiler 330 3.2..3.4. Kıbrıs Politikası 335 SONUÇ 337 EKLER 342 BİBLİYOGRAFYA...................................................................................................................345 ÖZGEÇMİŞ 352