Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Kerem Yılmaz
Danışman: TİĞİNÇE OKTAR
Özet:TARİHSEL SÜREÇTE SANATORYUM -HEYBELİADA DEVLET SANATORYUMU- Bu çalışma, tıp tarihini geleneksel ve modern formlarıyla ele alarak manastır hastanelerinin seküler hastanelere dönüşünü kliniğin doğuşuna bağlamış, tüberküloz hastalığının tipik tedavi kurumu olan sanatoryumu medikal kliniğin özel bir uygulaması olarak tarih sahnesine çıkararak, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk devlet sanatoryumu olan Heybeliada Sanatoryumu’nun iktisadi ve sosyal tarihini incelemiştir. Yeri geldiğinde bir sağlık kurumu, yeri geldiğinde bir denetim kurumu, yeri geldiğinde ise mimari bir şaheser olabilen sanatoryum, yirminci yüzyılın ortalarındaki antibiyotik devrimine kadar verem hastalığının tipik tedavi kurumu olma özelliğini korumuştur. 1854 yılında Hermann Brehmer’le başlayan özel sanatoryum furyasına yirminci yüzyılla beraber devlet sanatoryumları da eklenmiş, tüberkülozda kemoterapiyi sağlayacak antibiyotiklerin 1944-1965 yılları arasında bulunmasıyla beraber, sanatoryum dönemi büyük oranda kapanmıştır. Temel prensibi açık hava kürü olan sanatoryum tedavisinde sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, soğuk hava kürleri, önem kazanmış, devlet sanatoryumlarında bedensel iyileştirmenin yanında mesleki eğitim verilmiş hastalar tedavi sonrası yaşamlarına hazırlanmışlardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk devlet sanatoryumu olan Heybeliada Sanatoryumu (1924-2004) İsviçre’nin Davos bölgesindeki sanatoryumlar örnek alınarak inşa edilmiş, bünyesindeki rehabilitasyon merkezi çeşitli hususiyetleri bakımından Papworth Köy Tesisleri’ne benzetilmiş, talimatnamesi ise Massachusetts Devlet Sanatoryumu talimatnamesinden esinlenmiştir. Hem kendi kendine yeten hem de çevresini kalkındıran ekonomik yapısıyla ve özerk yönetimiyle örnek bir kuruluş olan Heybeliada Devlet Sanatoryumu’nda İsmail Tevfik Gökçe (1924-1955) ve Zülfü Sami Özgen’in (1955-1978) 55 yıllık başhekimliğinde muazzam bir iktisadi seksiyonlar ve yaşam alanları örgütlenmesi inşa edilmiş burada kurulmuş olan depo sistemi tüm hastanenin ihtiyaçlarını karşıladığı gibi başka sağlık kuruluşlarına da destek sağlayabilmiştir. Heybeliada sanatoryumu rehabilitasyon merkezi çalışabilecek durumdaki verem hastalarına saat tamirciliği, fotoğrafçılık, çorapçılık, saraçlık, daktilografi gibi meslekler öğretmiş, hastaların tedavi sonrası çeşitli sektörlerde istihdam edilmelerine katkıda bulunmuştur. ABSTRACT SANATORIUM IN HISTORICAL PROCESS –HEYBELIADA STATE SANATORIUM This study analyses the financial and social history of the first state sanatorium of the Republic of Turkey, namely the Heybeliada Sanatorium by taking the sanatorium -a typical centre for tuberculosis treatment- to the stage of the history as a special application of the medical clinic, and in this regard, links the transformation of the monastery hospitals to secular hospitals with the establishment of the clinics by handling the history of medicine with its conventional and contemporary forms. Having served at different times as a health institution, an auditing institution, and a historical masterpiece, the sanatorium preserved its position as an establishment for the typical treatment of the tuberculosis disease up until the antibiotics revolution in the middle of the 20th century. Sanatorium were included in the new rush of private sanatoriums, started in 1854 with Hermann Brehmer, and the sanatorium period was largely stopped between the years 1944 and 1965, a period in which the antibiotics to help chemotherapy in tuberculosis were found. Basic principle of the sanatorium is the open air treatment. Healthy nutrition, regular exercise, and cold air treatments were of significance with the sanatoriums. Patients staying at the sanatoriums were provided with professional trainings in addition to the physical recovery, and thus, prepared for their post-treatment lives. Being the first state sanatorium of the Republic of Turkey, the Heybeliada Sanatorium (1924-2004) was constructed by basing the design on the sanatoriums in the Davos region of Switzerland, the rehabilitation centre within the sanatorium was likened in various ways to the Papworth Village Facilities, and its memorandum was inspired by that of the Massachusetts State Sanatorium. The Heybeliada State Sanatorium is a self-contained pacemaker with its economic structure uplifting the region, and its autonomous management. During the 55-year period in which İsmail Tevfik Gökçe (1924-1955) and Zülfü Sami Özgen (1955-1978) served as the head physicians, a number of fascinating financial sections, and living area organizations were established, and the warehouse system here in this sanatorium both met the internal demands and provided support to the other health institutions. The Heybeliada Sanatorium rehabilitation centre trained the able-bodied tuberculosis patients on such professions as clock repair, photography, socks production, saddlery, and typewriting, and assisted their employment in a variety of industries following the treatment.