Ortaokullarda görev yapan okul yöneticilerinin mesleki deneyimlerinin incelenmesi: Okul yöneticisi olmanın anlamına yönelik fenomenolojik bir çalışma


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ÇAĞLAR ACAR

Danışman: Kaya Yılmaz

Özet:

Türkiye'de eğitim araştırmalarında okul yönetimi ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmıştır. Ancak nitel ve nicel yöntemlerle yapılan bu araştırmalarının konularının genellikle; okul yöneticilerinin görevlendirilmesi, liderlik yönelimleri ve görev sürecinde karşılaştıkları sorunlar üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Betimleyici nitelikteki bu çalışmaların çoğunda okul yönetimlerinin mevcut durumu veya okul yöneticilerinin okul yönetimini iyileştirmeye yönelik önerileri ortaya çıkarılmıştır. Araştırma konusuna ilişkin nitel araştırma desenlerinden fenomonolojik çalışma ile yürütülen araştırmalarda yöntem sorunları tespit edilmiş, verilerin fenomonolojik desene uygun analiz edilmediği, deneyimlerin yapı ve özlerinin açığa çıkartılmadığı görülmüştür. Literatürdeki eksikliği gidermeyi amaçlayan bu çalışmada, okul yöneticilerinin yöneticilik görevini kendi deneyim ve yaşantılarına göre nasıl anlamlandırdıkları "betimleyici fenomonolojik araştırma" deseni kullanılarak incelenmiştir. Araştırmanın katılımcı grubunu, devlet ortaokullarında görev yapan 17 ortaokul müdürü oluşturmaktadır. Katılımcıların seçiminde amaçlı örneklem tekniği kullanılmıştır. Araştırma verileri açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Görüşme sırasında katılımcıların verdikleri cevaplara bağlı olarak sonda soruları da sorulmuştur. Elde edilen verilerin analizi betimleyici fenomonolojik araştırma desenine uygun yapılmıştır. Fenomonolojik araştırmalarda, araştırma konusuna ilişkin katılımcıların tecrübelerinin özüne ve yapısına inmek hedeflenmektedir. Bu amaçla verilerin analizinde; 'paranteze alma, 'fenomonolojik redüksiyon', 'imgesel çeşitleme' ve 'anlam ve özlerin sentezlenmesi' olarak dört aşamalı bir süreç izlenmiştir. Araştırma verilerinin analizi sonucunda devlet okullarında ortaokul yöneticisi olma fenomeninin yapısını ve özünü birbiriyle ilişkili 5 bileşenin oluşturduğu tespit edilmiştir. Bunlar; (1) okul yöneticiliğini yaşayarak öğrenme: Katılımcılar, öğretmenlik eğitiminin ve okul yöneticiliği görevine başladıktan sonra aldıkları hizmet içi eğitimlerin okul yönetimi sürecinde ihtiyaçlarına cevap vermediğini belirtmişlerdir. Buna göre katılımcılar, okul yöneticiliğini göreve başladıktan sonra iş başında yaşayarak öğrenmektedirler. (2) okul yönetiminin kalitesini artırma: Katılımcılar, okul yönetimi sürecinde gerçekleştirmeleri gereken görevlerden birinin de okul yönetiminin kalitesini artırmak olduğunu belirtmişlerdir. Katılımcılara göre problem çözme ve iletişim becerileri okul yönetiminin kalitesini artırmada ön plana çıkmaktadır. (3) okul yöneticiliğinin sorumluluğunun çok fazla olması: Katılımcılar, görev ve sorumluluklarının çok fazla olduğunu belirtmişlerdir. Onlara göre görev ve sorumluluklarının çok fazla olması okul yönetimi sürecinde birtakım sorunlara yol açmaktadır. (4) okul yöneticiliğinin özel hayatı sınırlandırması: Katılımcılar, çalışma saatlerinin çok fazla olduğunu, kimi zaman okul dışında da okulla ilgili işlerle uğraştıklarını ve bu durumun kendi özel hayatlarında sınırlamalara neden olduğunu ifade etmişlerdir. (5) okul yöneticiliğinin itibarının azalması: Katılımcılar, öğretmenlik mesleği ve okul yöneticiliği görevinin eskisi kadar itibarlı olmadığından bahsetmektedir. Onlara göre bu duruma Millî Eğitim Bakanlığı (M.E.B) tarafından çıkartılan bazı uygulamaların ve aldıkları ücretlerin yetersiz oluşu neden olmaktadır. -------------------- Literature is rich when it comes to studies regarding to school management in Turkey. However, an in-depth analysis depicts that the emphasis of quantitative and qualitative studies are on appointments of school principals by Ministry of Education, leadership attitudes of head teachers, and problems faced during work-life. Most of these studies can be labelled as descriptive studies which tries to depict or contrast status quo of school management, or focuses on an improvement model that is supported with surveys on school managers. On the other hand, phenomenological studies in this field do not count up to a large sum, are not able to discover the core or the structure and not even able to formulate a research question based on phenomenological methods. This study aims to disclose how head teachers interpret their profession based on their experiences and past employing a phenomenological approach while maintaining its focus on fill this gap in the relevant literature. This research utilised 17 interviews with head teachers who are employed in state middle schools via utilising a purposive sampling technique. In these interviews, head teachers were directed semi-structured, open-ended questions and based on their answers, interviewer had directed extra questions in the last section of the interview. Descriptive phenomenological research methodologies were applied to the data collected. Phenomenological studies intend to explore the core and the structure of the experiences of the participants related to the research question. To this end, data were analysed following a four-stage process, which are called 'bracketing', 'phenomenological reduction', 'imaginative reduction' and 'synthesis of meanings and essences'. The results pointed out that phenomenon of being a state middle school manager's structure and core is consisted of five interrelated components: (1) learning how to manage a school through experience: Participants indicated that bachelor's level teaching education and in-service training after becoming the head teacher does not create a foundation for how to manage a school. Thereby, they had to learn how to conduct their job during daily routine. (2) focusing on improvements of school management quality: Respondents argued that one of their responsibilities among their daily tasks is to enhance the quality of school management. They also claim that, problem solving and communication skills are key for a qualified school management. (3) dealing white heavy work-load: Participants stated that they have too much work to do. According to them, having to deal with so many tasks cause problems during school management. (4) limitations on private life: Respondents claimed that they face overwhelming working-hours and have to deal with tasks related to their jobs outside working hours which limits their leisure time and decreases the quality of their social life. (5) loss of prestige of the job over time: Participants suggested that being a teacher or a head teacher is not prestigious as it was. They claim that prestige loss is cause by Ministry of Education policies and their insufficient wages.