Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ŞEYMA GÜLDAL
Danışman: Ayşin Satan
Özet:Bu araştırma, ergenlere yönelik bir bilinçli farkındalık temelli bir psikoeğitim programı hazırlamak ve hazırlanan programın lise öğrencilerinin karakter güçlerine, bilinçli farkındalık düzeylerine ve akademik başarılarına etkisini sınamak amacıyla yapılmıştır. Karma yöntem araştırması olarak tasarlanan bu çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında bilinçli farkındalık, karakter güçleri ve akademik başarı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. İlişkisel tarama modeliyle gerçekleştirilen ilk aşamanın örneklemi tabakalı seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olup İstanbul ili Üsküdar ilçesinde farklı okul türlerinde (Anadolu lisesi, mesleki ve teknik anadolu lisesi, imam-hatip lisesi) öğrenim gören 237 kız, 153 erkek toplam 390 öğrenciden oluşmaktadır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği- Ergen Formu ve Karakter Güçleri ve Erdemli Oluş Gençlik Envanteri kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilere SPSS programı kullanılarak t-testi, ANOVA, Pearson Çarpım Moment Korelasyon ve çoklu regresyon analizi yapılmıştır. İlk aşamadan elde edilen bulgulara göre lise öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeyleri cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Lise öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeyleri öğrenim gördükleri sınıf düzeyine ve öğrenim gördükleri okul türüne göre anlamlı farklılık göstermektedir. 11.sınıf öğrencileri en yüksek bilinçli farkındalık düzeyine sahipken 10.sınıf öğrencilerinin en düşük düzeyde olduğu bulunmuştur. Anadolu lisesindeki ve imam hatip lisesindeki öğrencilerin bilinçli farkındalık düzeyi en yüksek iken mesleki ve teknik anadolu lisesi öğrencilerinki en düşük düzeyde bulunmuştur. Lise öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeyleri ile genel not ortalamaları, sebatkarlık, sevme-sevilme, sosyal zeka, sorumluluk, tedbirlilik, şükür ve umut karakter güçleri arasında orta düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Lise öğrencilerinin genel not ortalamaları ile öğrenmeye açıklık, sebatkarlık ve tedbirlilik karakter güçleri arasında orta düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Lise öğrencilerinin genel not ortalamaları bilinçli farkındalık, sebatkarlık, tedbirlilik ve öğrenmeye açıklık karakter güçleri tarafından anlamlı düzeyde yordanmakta olup genel not ortalamasının yüzde 24,5’ini açıklamaktadır. Araştırmanın ikinci aşamasında, ilk aşamadan elde edilen bulgular ışında araştırmacı tarafından geliştirilen bilinçli farkındalık temelli psikoeğitim programının lise öğrencilerinin sebatkârlık, tedbirlilik, öğrenmeye açıklık karakter güçlerine, bilinçli farkındalık düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi ön-test son-test kontrol gruplu deneysel desende yürütülmüştür. Deney ve kontrol grubuna seçilen 12 katılımcı, imam hatip lisesinde öğrenim gören 10.sınıf kız öğrenciler arasından grupların genel not ortalamaları denklenecek şekilde rastgele atanmıştır. İkinci aşamanın nicel verileri için yine araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği- Ergen Formu ve Karakter Güçleri ve Erdemli Oluş Gençlik Envanteri kullanılmıştır. Nitel veriler için ise oturum transkriptleri, katılımcı görüşmeleri ve öğretmen görüşmelerinden veriler elde edilmiştir. Nicel verilere SPSS programı kullanılarak parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U ve Wilcoxon Uyumlu Çiftler İşaretli Sıralar testi ve kovaryans (ANCOVA) analizi yapılmıştır. Nitel verilere ise içerik analizi yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre deney grubundaki katılımcılara uygulanan psikoeğitim programının ardından katılımcıların bilinçli farkındalık, sebatkarlık ve öğrenmeye açıklık düzeylerinde ve genel not ortalamalarında anlamlı düzeyde artış olduğu görülmektedir. İzleme çalışmaları, artış düzeyinin 6 hafta sonrasında da kalıcı olduğunu göstermektedir. Kontrol grubundaki katılımcıların bilinçli farkındalık düzeylerinde sontest lehine anlamlı düzeyde düşüş olduğu görülürken sebatkarlık, öğrenmeye açıklık ve tedbirlilik düzeylerinde anlamlı düzeyde bir farklılık görülmemektedir. Deney ve kontrol gruplarının son test bilinçli farklılık düzeyleri anlamlı farklılık gösterirken son test sebatkarlık, tedbirlilik ve öğrenmeye açıklık karakter güçleri düzeyinde ve genel not ortalamalarındaki farklılık anlamlı düzeyde bulunmamıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında psikoeğitim grubunun etkililiğinin değerlendirilmesi amacıyla yapılan öğretmen-öğrenci görüşmelerinden ve oturum analizlerinden elde edilen nitel verilerin bulgularına göre deney grubundaki öğrencilerin bilinçli farkındalık kazanımları arasında şükür, şefkat, dikkatin ana odaklanması, öz-farkındalık, rahatlama, sakinleşme, beden farkındalığı ve inançla ilişkilendirme temaları yer almaktadır. Karakter güçleri kazanımları arasında sebatkarlık/azim, öğrenmeye açıklık, tedbirlilik ve ebeveynlerin model olması temaları yer almaktadır. Grup süreci ve etkisi boyutunda grup dayanışması, motivasyon ve hatırlatma temaları, dış değişkenler boyutunda sınav haftası etkisi ve çevrenin etkisi temaları yer almaktadır. Sonuç olarak 8 haftalık bilinçli farkındalık temelli psiko-eğitim programı katılımcıların bilinçli farkındalık düzeyini artırırken sebatkarlık ve öğrenmeye açıklık karakter güçlerini kısmen artırmıştır. -------------------- This research was conducted to prepare a mindfulness-based psychoeducation program for adolescents and to test the effect of the program on character strengths, mindfulness levels and academic achievement of high school students. This study, which is designed as mixed-method research, consists of two stages. In the first stage of the study, the relationships among mindfulness, character strengths, and academic achievement were examined. The sample of the first stage which was designed as correlational research was determined by stratified random sampling method and consisted of 390 female and 153 male students studying in different school types (Anatolian high school, vocational and technical Anatolian high school, religious high school) in Üsküdar district of Istanbul. Personal Information Form, Mindfulness Scale-Adolescent Form and Character Strength and Virtue in Action- Youth Inventory were used to collect data. T-test, ANOVA, the Pearson product-moment correlation test and multiple regression analysis were performed by using the SPSS program. According to the findings obtained from the first stage, there is no significant difference between the mindfulness levels of high school students and their gender. There is a significant difference between mindfulness levels of high school students and their grade levels and type of school. It was found that 11th-grade students had the highest level of mindfulness while 10th-grade students had the lowest level. The highest level of mindfulness level of students was studying at Anatolian high schools and religious high schools while the lowest of the students were from vocational and technical Anatolian high schools. There is a significant and moderate positive relationship between the mindfulness levels of high school students and their overall grade point averages (GPA), character strengths including perseverance, love, social intelligence, teamwork, prudence, gratitude, and hope. There is a significant and moderate positive relationship between students' GPAs and character strengths including love of learning, perseverance, and prudence. GPAs of high school students are significantly predicted by their mindfulness levels and character strengths which are perseverance, prudence and love of learning which explain 24.5 percent of the overall grade point average. In the second stage of the study, the mindfulness-based psychoeducation program was developed by the researcher according to the results of the first part and its effect on students’ character strengths including perseverance, prudence and love of learning, mindfulness and academic success were examined by conducting experimental design with pre-test post-test control group. 12 participants who are 10th-grade female students studying at religious high school were selected for both experimental and control groups. They were randomly assigned to groups and the group members were equal according to their grade point average. For the second stage, Personal Information Form, Mindfulness Scale-Adolescent Form and Character Strength and Virtue in Action- Youth Inventory were used. For qualitative data, transcripts of psychoeducation program sessions, interviews with group members and teacher interviews were obtained. Quantitative data were analyzed by the SPSS program using non-parametric tests including Mann Whitney U and the Wilcoxon signed-rank test and covariance (ANCOVA) analysis. Qualitative data were analyzed by content analysis. According to the findings of the study, after the psychoeducation program applied to the members of the experimental group, it was found that there is a significant increase in the mindfulness level, perseverance, love of learning and grade point averages of the participants. Follow-up studies showed that the level of increase is persistent after 6 weeks. While there was a significant decrease in the mindfulness level of the participants in the control group in favor of the posttest, there was no significant difference in perseverance, love of learning and prudence levels. There was a significant difference between post-test mindfulness scores of the experimental and control group. However, there was no significant difference in the post-test scores of perseverance, prudence and love of learning levels and grade point averages of the experimental and control group. In the second stage of the study, the qualitative data obtained from teacher-student interviews and session analyzes were analyzed to evaluate the effectiveness of the psychoeducation program. The themes related to mindfulness acquisitions of the students through the program are compassion, the focus of attention, self-awareness, relaxation, calm, body awareness and belief related subjects. The themes involving character strength acquisitions include persistence, openness to learning, cautiousness, and parents’ model behaviors. Group solidarity, motivation, and reminder themes are included in the group process and impact dimension, exam week effect, and environmental impact themes are included in the dimension of the external variable. As a result, the 8-week mindfulness-based psycho-education program increased the mindfulness level of participants, while persistence and openness to learning partially increased.