Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Muhammed Fatih Tekeli
Danışman: ALİ COŞKUN
Özet:Ön Söz Bu araştırmaya başlamadan önce günümüz gençlerinin dillerinden düşmeyen sosyal medya kavramının özelde gençlere genelde topluma etkileri dikkatimi çekti. Ardından Heybeliada Deniz Lisesindeki iki öğrencimle araştırmaya başladığımız sosyal medya ve bağımlılık konusu TÜBİTAK ortaöğretim projesi olarak başarılı bir sonuç elde etti. Yüksek lisansa başlamamla beraber konuya ilgim daha da arttı ve konuyu dini düşüncelerimize, hayatlarımıza, ibadetlerimize ve ilahiyat öğrencilerine etkilerini araştırmak istedim. Uzun ve yorucu bir yolculuk halini alan bu çalışmam farklı şehirlerde farklı kütüphaneler görmemede sebep oldu. İstanbul’da başlayan bu çalışma; Karaman, Konya ve Ankara illeri ve bu illerdeki büyük kütüphaneler ile devam etti. Araştırmam biraz zaman aldı bu çalışmada alanın yeni olması, yetkin ve yeterli sayıda eser olmaması, olan eserlerin kütüphanelerde yer almaması veya yabancı dillerde olması, nicel ve nitelikli bir çalışma olması gibi temel başlıklar beni en çok zorlayan kısımlar oldu. Fakat bu çalışma ile üniversite ve kütüphanede çalışma, birçok güzel insan ve alan hocalarımla tanışma fırsatı bulduğum için kendimi ayrıca şanslı hissederken araştırmanın nihayete kavuşması ile de huzurlu ve mutlu hissediyorum. Başta bu çalışmanın nicel ve nitel olmasıyla ilgili bilgileriyle alana ve bana öncülük etmesiyle ışığım olan Sayın Prof. Dr. Zeki ARSLANTÜRK’e, birçok zorluğuna karşı beni her zaman cesaretlendiren, çözüm yolları üreterek sonuç odaklı yaklaşımıyla ivedilikle çalışmamı bitirmemi isteyen çok kıymetli danışmanım Sayın Prof. Dr. Ali COŞKUN’a, saha araştırmaları hakkındaki bilgileri ve araştırmam sırasında gittiğim illerdeki alan hocalarıyla fikir alışverişi için çokça rahatsız ettiğim Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Sosyolojisi Anabilim Dalı Başkanı Sayın Prof. Dr. Halil AYDINALP’e, lisansta ve yüksek lisansta eserleriyle ufkumuzu açan ve araştırmanın en önemli kısımlarından biri olan pilot uygulama noktasında yardım ve destekleriyle minnettar olduğum Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekan Yardımcısı Sayın Prof. Dr. İhsan ÇAPÇIOĞLU’na, araştırmamın her aşamasında destek ve fikirleriyle yanımda olan Sayın Arş. Gör. Nuran KIZMAZ’a en kalbi saygı ve hürmetlerimle teşekkür ederim. Bütün bu çalışmaları yaparken onlardan uzakta olduğum her dakika ve saniye, dünyada en kıymetlim olan Hifa Naz’ıma, yokluğumu hissettirmeyerek hayatımı, evimi, ailemi ve eserlerimi eşsiz dokunuşuyla süslemeye devam eden hayat yoldaşım ve yayın paydaşım Havvanur KEPİR TEKELİ’ye, benim bugünlere gelmeme sebep olan babam Yakup ve annem Şengül TEKELİ’ye, destekleriyle her zaman yanımda olan can kardeşlerime teşekkür ederim. Ankara, 2019 Muhammed Fatih TEKELİ Özet: Sosyal medya kavramı, dünyamıza ve ülkemize hızlı girişiyle kendinden ve yaptıklarından çokça söz ettirmiştir ve ettirmeye de devam edeceğe benziyor. Birçok farklı alanda çalışılmaya, anlaşılmaya ihtiyaç duyan sosyal medya, bireylerin uzun süreli kullanımları neticesinde bağımlılık oluşturur hale geldiği, yapılan araştırmalarca ifade edilmiştir. Tam da bu noktada farklı alanlar tarafından araştırılırken sosyal medya ve sosyal medya bağımlılığının dine, dindar gençlere ve bu gençlerin dini düşünce, hayat, ibadetlerine etkilerinin araştırılması gerekliliği hissedilmiştir. Bu alanda yapılan çalışmaların neredeyse yok denebilecek kadar az olması çalışmanın ve araştırmanın önemli hale gelmesini de sağlamıştır. Araştırma, ilişkisel tarama modeli niteliğinde olup ilahiyat fakültesi öğrencilerinin sosyal medya kullanım amaçları ile sosyal medya ve dini hayatlarına olan etkilerine yönelik algıları arasında ilişki olup olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçla iki farklı ölçme aracı geliştirilmiştir. Birincisi, 10 maddelik 5’li likert şeklinde tasarlanan ‘‘Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Ölçeği’’ ile ikincisi 14 maddelik 5’li likert ‘‘Sosyal Medya Bağımlılığı ve Dini Hayata Etkileri Ölçeği’’ geliştirilmiştir. Veriler 372 ilahiyat fakültesi öğrencisinin katılımıyla toplanmıştır. Böylece bu çalışma ile cevap aranan birçok başlığa veriler üzerinden cevap bulunmuştur. Yapılan bu araştırma için geliştirilen ölçme aracının literatüre katkı sağlaması yanında yapılmak istenen yeni çalışmalara fayda sağlaması beklenmektedir. Anahtar kelimeler: Sosyal Medya, Sosyal Medya ve İlahiyat, Sosyal Medya Bağımlılığı, Sosyal Medya Bağımlılığının Dini Hayata Etkileri İÇİNDEKİLER Sayfa No. TABLO LİSTESİ................................................................................................................ix ŞEKİL LİSTESİ................................................................................................................xiii KISALTMALAR ..............................................................................................................xiv 1. GİRİŞ .........................................................................................................................1 1.1.Araştırmanın Konusu ve Amacı ................................................................................................ 8 1.2.Araştırmanın Önemi ................................................................................................................ 11 1.3.Araştırmanın Modeli ............................................................................................................... 12 1.4.Araştırmanın Sınırlılıkları ....................................................................................................... 13 1.5.Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ......................................................................................... 14 1.6.Veri Toplama Araçları............................................................................................................. 17 1.6.1. Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Ölçeği......................................................... 17 1.6.2. Sosyal Medya Bağımlılığı ve Dini Hayata Etkileri Ölçeği ....................................... 21 1.6.3. Madde Havuzunun Meydana Getirilmesi.................................................................. 25 1.7.Verilerin Analizi...................................................................................................................... 26 2. SOSYAL MEDYA VE DİN ...................................................................................28 2.1.İnternet ve Ağ Toplumu .......................................................................................................... 28 2.1.1. İnternet....................................................................................................................... 28 2.1.2. Ağ Toplumu .............................................................................................................. 35 2.2.İnternet ve Türkiye .................................................................................................................. 38 2.3.Sosyal Medya Kavramı ........................................................................................................... 42 2.4.Sosyal Medya ve Türkiye........................................................................................................ 55 2.5.Sosyal Medyanın Gücü ve İşleyişi .......................................................................................... 60 2.6.Sosyal Medyanın Gençlere Etkileri......................................................................................... 68 2.7.Sosyal Medyanın Dine Etkisi .................................................................................................. 75 2.8.Sosyal Medya ve Sanal Cemaatler .......................................................................................... 83 3. SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞI / FOMO.......................................................89 3.1.Sosyal Medya Bağımlılığı ....................................................................................................... 89 3.2.Sosyal Medyada Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (Fomo) ...................................................... 104 3.3.Sosyal Medya Bağımlılığının Belirgin Özellikleri................................................................ 107 viii 4. BULGULAR..........................................................................................................111 4.1. Öğrencilerin Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçlarına İlişkin Bulgular ............................ 111 4.2. Öğrencilerin Sosyal Medya Bağımlılığı ve Dini Hayata Etkilerine Yönelik Bulgular ........ 112 4.3. Öğrencilerin Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları İle Sosyal Medya Bağımlılığı ve Dini Hayata Etkilerine Yönelik Bulgular ............................................................................................ 113 4.4 Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular ........................................................................................................... 114 4.5. Öğrencilerin Yaşlarına Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular............................................................................................................................ 116 4.6. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeylerine Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular......................................................................... 118 4.7. Öğrencilerin Sosyal Medyada En Çok Kullandıkları Uygulama Türüne Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa Bulgular ............................................................ 121 4.8. Öğrencilerin Sosyal Medyaya Eriştikleri Cihaz Türüne Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular......................................................................... 123 4.9. Öğrencilerin Sosyal Medya Kullanım Zamanına Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular......................................................................... 125 4.10. Öğrencilerin Sosyal Medyaya Günlük Bağlanma Süresine Göre Sosyal Medya Dini Kullanım Amaçları Arasındaki Farklılığa İlişkin Bulgular......................................................... 128 SONUÇ .............................................................................................................................143 EKLER .............................................................................................................................159 KAYNAKÇA....................................................................................................................164 -------------------- Abstract Social media concept was talked about itself since it emerged in the world and in Turkey. It seems that it will be talked in future too. Studies show that social media which is being studied and tried to be understood in different branches causes addiction to the people who use it for a long time. At this point, it is understood that social media’s effect on religion and religious young people and their religious view, life and worship should be researched. There are few studies on this topic so our study has become more significant. This research is relational scanning type. It is aimed to understand if there is a relationship between theology students’ aim of using of social media and their perception of social media’s effect on their religious life. To do this, two different kinds of scale instruments have been developed. The first one is “Social Media Religious Using Aim Scale” which consists 10 items on 5 likert scale. The second one is ‘‘Social Media Addiction and its Effect on Religious Life Scale” which consists 14 items on 5 likert. Data have been collected by the participation of 365 theology students. Therefore, with the aid of this study most of the questions about this issue have been answered. It is expected that the scale instruments which have developed for this research will contribute to the literature and the new studies.