İstanbul Kadı Sicilleri ışığında Bey‘ bi’l-istiğlâl akidleri

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2017

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Çağlar Mesci

Danışman: EROL ÖZVAR

Özet:

Kadı Sicillerinde yer alan kayıtlardan vergi, narh, miras, tereke, alış-satış, borç, evlenme (mehir), boşanma (muhala’a) ilam ve hüccetleri en önemli kayıtlardır. Mahkeme Kayıtları bu özellikleri dolayısıyla sosyal ve iktisadî tarihi için vazgeçilmez bir kaynaktır. Bu çalışmada, kadı sicillerinden hareketle 16. ve 17. yüzyıl İstanbul ve tabi kazalarında bey‘ bi’l-istiğlâl akitleri uygulamalarının anlaşılması amaçlanmıştır. İslam fıkhı ve Osmanlı tatbikatında muamele-i şer‘iyye açıklanmış, muamele-i şer‘iyye türleri anlatılmıştır. Sicillerde yer alan istiğlâlen borçlanmalar tespit edilmiş ve istiğlâl akitleri dönem/kaza, borçlanan kimselerin kimlik bilgileri, akde konu olan mal, muamele/kira oranları, akitlerin kira süreleri, akitlerdeki ihtilaflar/anlaşmazlıklar ve kullanılan para birimleri analize konu edilmiştir. Sonuç olarak: Bey‘ bi’l-istiğlâl akitleri, Osmanlı toplumunun her kesiminden bireylerce tüketim, yatırım ve üretim maksatlarıyla geniş bir şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. ABSTRACT Qadi Court records consist of the tax, narh, herritage, tereke, buy-sell, debt, marriage, divorcing, court decree and deed. Due to these characteristics, Qadi Court records is an indispensable resource for social and economic history. The aim of study is to understant bey‘ bi’l-istiglal contracts in Istanbul and subject to Istanbul towns according to the 16th and 17th century qadi court records. Muamele-i ser’iyye which in Islam law and its Ottoman practise is explaned and also muamele-i shariye kinds is explaned. After establishing istiglal debts, istiglal contracts analyzed with regard to period/town, borrowers, goods, muamele/rent rate, terms of contracts, disagreement in the contracts, currency units. In conclusion, bey‘ bi’l-istiglal contracts were carried out by people from all walks of society as predicted by Ottomon law.