Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Veysi Akay
Danışman: UFUK GÜLSOY
Özet:Şer‘iyye sicilleri yerel tarih araştırmalarında son derece önemli yer tutmaktadır. Tez konumuz olan 201 nolu Mardin Şer’iyye Sicili de Mardin’in yerel, sivil, sosyal ve ekonomik yapısını son derece ayrıntılı bir şekilde bizlere ulaştıran eşsiz bir kaynaktır. Tez çalışmamızda öncelikle Mardin şehrinin genel tarih ve coğrafi özelliklerini ele aldık. Daha sonra şehrin şer’iyye sicilini incelediğimizden dolayı İslam hukuku ve Osmanlı devlet geleneğinde varolan şer’iyye mahkemelerini ve bu mahkeme kayıtlarının önemi üzerinde durduk. Bir sonraki aşamada da 201 nolu Mardin Şer’iyye Sicili’nin metin transkripsiyonunu gerçekleştirdik. Metnin okunmasından ve yazılmasından sonra en önemli kısım olan değerlendirme bölümüne geçtik. Mardin şehrinin yoğunluklu olarak 1840- 1850’ lı yıllarına denk gelen bu dönemlerinde şehrin mahallelerini, sosyal yapısını, bina ve evlerin şekil ve mimarisini, ekonomik iştigal alanlarını, dönemin fiyat listelerini, şehirde yaşayan dini grupları ve bunlar arasındaki sosyal münasebetleri, miras ve veraset gibi medeni hukuku oluşturan konuları, vergi, iltizam, masraf listeleri gibi yönetim unsurlarını, tereke defterlerini, diyet, nafaka, hapis cezası, ihtida vb. gibi hukuki işlemleri söz konusu sicil vasıtasıyla ortaya çıkartabilmekteyiz. Aynı şekilde Mardin ve çevresindeki bölgenin idarecileri ve ileri gelenlerini köy, kasaba, mezra ve aşiretlerini defter incelemesinden çıkartabilmekteyiz. 201 nolu Mardin Şer’iyye Sicil defterini konu edinen yüksek lisans tezimizin bölge tarihi araştırmalarına önemli bir katkı sağlayacak olmasıyla beraber yeni araştırmalara da vesile olması, çalışmanın neticeye ulaşacağının kanıtı olacaktır. SUMMARY Şer‘iyye judicial record has an extreme importance in historical researches. Which is our thesis topic, numbered 201 Mardin Şer‘iyye judicial record is the valuable source which carries the knowledge of the local, civil, social, and economic life of Mardin In our study, firstly we dealt with historical and geographic features of Mardin. Then, we explain the importance of the Şer‘iyye law courts, which took place in Ottoman and Islamic law as we examine the Şer‘iye judicial record of the city. On the other level, we prepared the transcription of the numbered 201 Mardin Şer‘iyye judicial record. Having been read and written the text, it was evaluated which is the other most important part of a research. By the help of the study, we can bring up the topics like districts, social structure, architecture, economy, price lists, religious groups, and the social relations among them, the topics about inheritance, tax, expense, lists, punishments etc. administration elements and legal events of the city etc. about the years 1840 - 1850. On the other hand, we can bring up administrators, important persons, villages, small towns, hamlets, tribes of Mardin and the region by examining the records. Contribution of the historical researches and causing the new researches will be the proof of our thesis, which is about the numbered 201 Mardin Şer‘iyye judicial record. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER III-IV ÖN SÖZ V-VI VII ABSTRACT VIII KISALTMALAR IX GİRİŞ 1. Mardinin Genel Coğrafyası 1 2. Mardin İsminin Kökeni 2 3. Mardinin Dini Yapısı 3 4. Mardinin Nüfusu 4 5. Mardin Tarihi 6 A. Tarihi Dönemlerde Mardin 6 B. İslam Hakimiyetinde Mardin 7 C. Osmanlı Yönetiminde Mardin 8 BİRİNCİ BÖLÜM 1. Şer‘iyye Sicilleri ve Osmanlı Şer’iyye Mahkemeleri 9 2. Şer‘iyye Sicillerinin Muhtevası 10 3. Şer‘iyye Sicillerinin Tarihsel Önemi 10 4. Şer‘iyye Mahkemelerinin Menşei 11 5. Osmanlıda Kadılık 11 6. 201 Nolu Mardin Şer’iyye Sicilinin Değerlendirilmesi 13 İKİNCİ BÖLÜM METİN TRANSKRİPSİYONU 23 BİBLİYOGRAFYA 171 TIPKI BASIM (FAKSİMİLE) 173 DİZİN 257