Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: AYŞE ÖZDEMİR
Danışman: Sadi Süleyman Kucur
Özet:Selçuklu Devleti saray teşkilatının en önemli unsurlarından biri olan hâciblik kurumunu incelediğimiz bu araştırmanın birinci bölümünde Selçuklu öncesi ve çağdaşı Doğu İslam coğrafyasındaki devletlerde bu unvanı taşıyan memuriyetin gelişimi incelenmiştir. Birinci Bölümde İslamın doğuşundan Selçuklulara kadar Doğu İslam dünyasındaki devletlerde hâciblik makamının özellikleri ve görevleri belirlenmiştir. Hz. Muhammed ve Dört Halife devirleri devlet teşkilatında hâciblik makamının yavaş yavaş varlığı görülmeye başlanmış ve Emevilerin ilk halifesi Muaviye ile beraber kurumsal hale gelmiştir. Abbasiler dönemindebu kurumsallaşma devam etmiş ve onların çağdaşı ve komşusu olan Sâmânîler, Türk Hakanlığında (Karahanlılar) ve Gaznelilerin devlet teşkilatlarında da kendine etkili bir şekilde yer bulmuştur. İkinci Bölümde Selçuklu devletlerindeki hâciblik makamının nasıl ortaya çıktığı, hâciblerin kullandıkları unvanlar (emîr-i hâcib, hâcib-i kebîr, hâcibü’l-hüccâb vb.), sarayda (hükümdar ve üst düzey devlet adamları arasında aracılık yapmak, merasim ve kabul törenlerinde protokolü düzenlemek) ve saray dışındaki geçici görevleri (ordu komutanlığı, elçilik), gelirleri (ikta, ganimet ve maaş), servetleri, akıbetleri (katl, azl, başka bir göreve atanma ve eceliyle ölüm) tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise tespit edilebilen Selçuklu devletlerinde görev yapan hâciblerin biyografileri incelenmiştir. -------------------- The first part of this research, which is one of the most important elements of the Seljuk State court organization, examined the development of the civil servant of the state in the pre-Seljuk and contemporary eastern Islam geography. . In the first chapter, the characteristics and duties of the state authority were determined in the states of the eastern Islamic world, from the birth of Islam to the Seljuks. Hazrat Muhammad and the four caliphs were gradually seen in the state organization and the first caliph of the Umayyads became institutional with Muawiya. During the Abbasids, this institutionalization continued, and their contemporary and neighbour, the Samanids, also found themselves in an effective way in Turkish and the state organizations of Ghaznawids. In the second part, how the ruling authority in the Seljuk states emerged, the titles used by the people (amîr-i hâdjib, hadjib-i kabîr, hâdjib al-hudjdjâb, etc.), in the palace (intermediary between the ruler and the senior statesmen, the ceremony and to regulate the protocol at admission ceremonies) and temporary duties outside the court (army command, embassy), revenues (iqta, loot and salary), fortunes, fate (qatl, ‘azl, assignment to another task and death by the hand) were tried to be determined. In the third and final chapters, biographies of the judges who served in the Seljuk states were examined.