Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ATİKE İSMİNUR TAŞÇİ
Danışman: Gülru Pemra Cöbek Ünalan
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Amaç: Dünyada ve ülkemizde kadınlarda önemli sağlık problemi olan, önlenebilir hastalıkların başında yer alan meme ve serviks kanserinden korunmak tarama testleriyle mümkündür. Ülkemizde Aile Sağlığı Merkezleri ile Kanser Erken Tarama, Teşhis ve Eğitim Merkezleri'nde (KETEM) eşgüdümlü olarak yürütülen kanser tarama programları uygulanmaktadır. Bu çalışma, Marmara Üniversitesi Pendik EAH Tuzla Eğitim Aile Sağlığı Merkezi'ne kayıtlı kadınların birinci basamak sağlık hizmetlerinde yapılan meme ve serviks kanser taramalarına katılım durumları, telefon ve SMS yoluyla taramalara davet edilen kadınların taramalara uyumları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç/Yöntem: Kesitsel analitik tipte olan araştırmaya, Tuzla Eğitim Aile Sağlığı Merkezi'ne kayıtlı 30-69 yaş arası tüm kadınlar (N=2672) dahil edilmiştir. Kadınlara bir ay arayla hatırlatıcı iki SMS gönderilmiştir. İletişim bilgilerine ulaşılan bu kadınlardan 839'una araştırmacı tarafından en az 2 defa aranma sonrasında ulaşılmış araştırmaya katılmayı kabul edenlerin meme ve serviks kanser taramaları ile durumları, tarama yaptırma/yaptırmama nedenleri öğrenilmiştir. Kanser tarama testleri eksik olan kadınlar ASM'ye davet edilerek yüz yüze görüşme yoluyla Veri Toplama Formu, Champion Sağlık İnanç Modeli'nin 5 alt boyutu (duyarlılık, önemseme/ciddiyet, sağlık motivasyonu, mamografi yararları, mamografi engelleri) ve Servikal Kanserin Erken Tanısına İlişkin Tutum Ölçeği uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama süreci eksiksiz tamamlanmış olan 248 kadın bulunmaktadır. Meme ve serviks kanser taraması yaptırmayı kabul eden kadınların smear testi araştırmacı tarafından alınmış olup, mamografi için kadınlar KETEM'e yönlendirilerek randevuları alınmıştır. Gail Modeli kullanılarak kadınların 5 yıllık ve yaşam boyu meme kanseri risk düzeyleri hesaplanmıştır. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistikler sayı, yüzde değerleri, ortalamastandart sapma, minimum ve maksimum değerleri ile verilmiştir. Karşılaştırmalı istatistiklerde kategorik veriler için Ki-kare testi, sürekli veriler için ikili gruplarda T testi kullanılmıştır. p<0,05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. 11 Bulgular: Çalışmaya katılan kadınların yaş ortalaması 44,088,65'tir. Çalışmaya katılan kadınların yaş, eğitim durumu, gelir düzeyi ve menopoz durumu ile birinci basamakta mamografi çektirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanırken, birinci basamakta smear yaptırma durumu ile sadece emzirme durumu arasında anlamlı ilişki bulundu. Birinci basamakta smear yaptıran kadınların SKETTÖ toplam puan ve algılanan duyarlılık alt boyut puan ortalaması yaptırmayanlara göre daha yüksek saptandı. Birinci basamakta mamografi taramalarını yaptıran kadınların Gail modeline göre hesaplanan yaşam boyu ve 5 yıllık meme kanseri riski ortalaması daha yüksek bulundu. Sonuç: Çalışmamıza katılan kadınların birinci basamakta meme ve serviks kanser taramalarına katılım oranları yeterli düzeyde değildir ancak davet sonrası yüz yüze görüşmeye gelen kadınlarda bu düzey yükselmiş, katılımcıların %66,5'ı smear testini yaptırırken; 40 yaş üstü kadınların ise %41,5'i mamografi taramalarını yaptırmıştır. Çalışmamızda kadınların kanser taramalarına yönelik olumlu tutum geliştirmelerinde ve taramaya katılım davranışlarının iyileştirilmesinde aile hekimlerinin daveti ve izleminin Birinci Basamakta yapılan kanser taramalarına katılım oranlarını ulusal düzeyin üzerine çıkardığı görülmüştür. Kısacası tarama oranlarının arttırılmasında aile hekimlerine önemli sorumluluklar düşmektedir. Anahtar Kelimeler: Mamografi, Kanserin Erken Tespiti, Temel Sağlık Hizmeti, Aile Hekimliği