Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SİLVAN ALPOĞUZ
Danışman: FATİME NEŞE KAPLAN İLHAN
Özet:ÖZET YEŞİLÇAM SİNEMASINDA TARİHÎ/KOSTÜME VE DESTANSI FİLMLERDE KAHRAMANLIK MİTOSUNUN İNCELENMESİ Bu çalışma, Türk Sineması’nın 1960-75 arasında Yeşilçam olarak adlandırılan dönemindeki kahraman temsilini tarihi/kostüme ve destansı filmler üzerinden incelemek için söz konusu türe ait eserlerden bir örneklem kurarak sınırlandırmıştır. Bu çalışmadaki amaç; tarihî/kostüme filmleri bir tür olarak incelemek değil, Yeşilçam’ın Türk mitolojisi, Türk destan ve halk hikâyesi geleneğinden nasıl beslendiği, ürettiği kahraman tipi ve kahramanlık mitosunda bu sistemlerden doğrudan veya dolaylı neler aldığı ve almadığını araştırmaktır. Yeşilçam döneminde en çok öne çıkan tarihî/kostüme filmlerden bir seçki yapılarak film örneklem grubu oluşturulmuş ve bu filmlerin mitsel dili kahramanın temsili bakımından nasıl kullandığı analiz edilmeye çalışılmıştır. Analizde birinci ve ikinci bölümde oluşturulmaya çalışılan teorik bilgiler ışığında; “mit, mitos, mitsel anlatı, arketip, Türk mitolojisi, Türk destan ve halk hikâyesi geleneği, kahraman, yolculuk ve kahramanın işlevleri” gibi kavramlara da başvurarak film metinlerinin anlatı yapısı ortaya konmaya, anlatının içinde kahramanın ortaya çıkışı, yolculuğu ve işlevleri art zamanlı ve eşzamanlı çözümlemelerle incelenmeye çalışılmıştır. Analizin sonunda ise J. Campbell’den yararlanarak bir tablo yapılmış ve Türk mitolojisi, destan ve halk hikâyelerinden motif, tip, unsur vb. yapısal özellikler taşıyan tarihî/kostüme ve destansı filmlerin bu tablonun dışında kalan özgün kodları da ayrıca tespit edilmeye gayret edilmiştir. Çalışmanın nihayetinde incelenen film metinlerinin genel itibariyle Joseph Campbell’ın monomit kuramında yer alan “çağrının reddi” ve “dönüşün reddi” arketiplerini bulundurmadığı görülmüştür. Yine bu metinlerdeki kahraman tipi ve kahramanlık anlatısının unsurlarının Türk mitolojisi ve destancılık geleneğiyle ilişkisine bakıldığında genel olarak bu anlatılardaki temel unsurların aynı şekilde korunduğu ya da bazı değişikliklerle barınmaya devam ettiği tespit edilmiştir. İÇİNDEKİLER Sayfa No. ÖZET................................................................................................................................ i ABSTRACT....................................................................................................................iii ÖNSÖZ.............................................................................................................................v 1. GİRİŞ............................................................................................................................1 2. YEŞİLÇAM SİNEMASI’NIN GENEL ÖZELLİKLERİ…………………………5 2.1. Film Üretim Biçimi ve Yeşilçam-Seyirci İlişkisi ...................................5 2.1.1. Bölge İşletmeciliği ve “Basmakalıp” Konular ………………...7 2.1.2. Yıldız Olgusu ve Yıldız Sistemi ……………………………...15 2.1.3. Yeşilçam Seyircisi ve 60’lı Yıllar …………………………….20 2.2. Yeşilçam’a Yön Veren Akımlar ve Akım Tartışmaları ………………28 2.3. Yeşilçam’ın Kültürel Kökleri ...............................................................36 2.4. Yeşilçam’da Türler ve Yaygın Temalar ……………………………...41 3. MİTSEL ANLATI, KAHRAMANLIK MİTOSU VE TÜRK MİTOLOJİSİNDE KAHRAMAN …………………………………………………………………………47 3.1. Mit ve Mitsel Anlatıda Kahramanlık Mitosu........................................47 3.1.1. Mit ve Mitos………………………………………………….47 3.1.2. Mitsel Anlatıda Kahramanlık Mitosu…………………………60 3.2. Jung Psikolojisi ve Kahramanın Yolculuğu.........................................69 3.2.1. Jung’un Kolektif Bilinçdışı ve Arketip Kavramları………......69 3.2.2. Arketip Türleri……….…….....................................................73 3.2.3. Monomitos: Kahramanın Yolculuğu........................................74 3.3.Türk Mitolojisinde ve Destan Geleneğinde Kahraman…………..........80 3.3.1. Türk Mitolojisinde Kahraman Tipi ve Kökleri……………………...81 3.3.2.Türk Destancılık Geleneğinde Kahraman Tipi....................................85 4. KAHRAMAN TEMSİLİ BAKIMINDAN YEŞİLÇAM SİNEMASINDA TARİHÎ/KOSTÜME FİLMLERİN İNCELENMESİ……………………………...92 3.1. Yeşilçam Sinemasında Tarihî/Kostüme Filmlerin Ortaya Çıktığı Toplumsal Atmosfer ve 1960’ların Sosyo-Ekonomik Dinamikleri………92 3.2. Yeşilçam Sinemasında Tarihî/Kostüme ve Destansı Filmler………..100 3.3. Film Analizleri……………………………………………………….103 3.3.1. Malkoçoğlu (1966) ………………………………………….103 3.3.2. Köroğlu (1968) ………………………………………………........109 3.3.3. Battal Gazi Destanı (1971)…………………………………..118 3.3.4. Kozanoğlu (1967) …………………………………………...125 3.3.5. İngiliz Kemal (1968) ………………………………………..132 3.3.6. Fatih’in Fedaisi (1966) ……………………………………...138 3.3.7. Kara Murat: Fatih’in Fermanı (1972) ……………………….144 3.3.8. Dokuz Dağın Efesi (1958)…………………………………...153 3.3.9. Tarkan: Mars’ın Kılıcı (1969) ………………………………160 3.3.10. Altay’dan Gelen Yiğit Karaoğlan (1965) ………………….166 3.3.11. Malkoçoğlu Kurtbey (1972) ………...……………………..172 3.3.12. Aybiçe Kurt Kız (1976) ……………………………………178 4. SONUÇ ……………………………………………………………………………185 5. KAYNAKÇA…........................................................................................................195 -------------------- ABSTRACT AN ANALYSİS OF THE HERO MYTHOS İN HİSTORİCAL AND EPİC MOVİES OF YEŞİLÇAM This study is limited the hero figuration of Turkish cinema in the era ranged between 1965-1975, which is named as 'Yesilcam', on the basis of historic/epic and heroic movies to research those kinds by setting up a paradigm. In this study, it is not aimed at researching historic/epic movies as a kind but researching how Yeşilçam was fueled by Turkish mythology, legends and folktales, what it extracted or eliminated from these systems in the figuration of a hero and the mythos of heroism directly or indirectly. The paradigm group is set by making a selection among the most outstanding historic/epic movies in Yesilcam era and the mithic sound of these movies is tried to be analyzed in terms of how it is used for the figuration of a hero. In the light of the theoretical information including first and the second part, the narration form of the movies is tried to be revealed, arising of the heroes, their journey and functions in the narration is tried to be researched by making reference to the concepts such as "myth, mythos, mithic narration, archetype, Turkish mythology, Turkish legends and folktales, journey and functions of a hero." At the end of the analysis, a table is made thanks to J. Campbell and the unique codes of historic/epic movies kept out from this table, which includes the characteristics of Turkish mythology, legends and folktales in terms of theme, type, elements, etc., are tried to be determined. At the end of the study, it is concluded that the movies which have been analyzed so far do not include the "rejection call" and "rejection of return" archetypes in Campbell's monomyth theory. It is also determined that the basic elements of these narrations are preserved with slight changes when it is studied on the the relationship of the hero types in the passages and the elements of the heroic narrations with Turkish mythology and the tradition of telling legends.