Engürü’den Ankara’ya: 1892-1962 arasında Ankara’nın iktisadi değişimi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İhsan Seddar Kaynar

Danışman: MURAT KORALTÜRK

Özet:

ENGÜRÜ’DEN ANKARA’YA: 1892-1962 ARASINDA ANKARA’NIN İKTİSADİ DEĞİŞİMİ Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olan Ankara’nın 1892 yılında demiryolu ile İstanbul’a bağlanmasından 1960 yılında yapılan askeri darbeye kadar olan dönemdeki iktisadi değişimi anlatılmaktadır. Öncelikle, Ankara’nın coğrafi özellikleri, yeryüzü şekilleri ve iklim koşulları gibi insan emeği ile kısa dönemde değiştirilemeyecek maddi altyapısı incelenmiştir. İmparatorluğun bir vilayeti olarak idari yapısı, valileri, kazaları; cumhuriyet döneminde şehreminleri, belediye başkanları, valileri, yeni kazaları, şehremaneti kurumu, imar planları, hükümet merkezinden başkente dönüşümü, mesken buhranı, kooperatifler ve gecekondu sorunu çalışmada ayrıntılı bir şekilde yer bulmuştur. Demiryolu yapımının tarihsel seyri, Ankara’yı dönüştürücü etkileri ve kara yolu ulaşımında şoseden asfalta geçişinin kurumsal boyutlarına dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Ankara’nın kendi adıyla anılan tarım ürünleri ve hayvansal çeşitliliğinden tiftik ürünleri başta olmak üzere iktisadi değer taşıyanları, tarımsal üretimin ticarileşmesi bağlamında ele alınmıştır. Ankara’da özel kesimin sanayiye yönelmesi için gerekli sermaye birikiminin olmayışı ve hammadde ve taşımacılığın dezavantajlı oluşu piyasa mekanizmasına yönelik üretim yapılmasını engellemiştir. Ancak resmi metinlerde öne çıkarılmasa da, kamu kesimi Ankara’da çok önemli sanayi tesisleri kurmuştur. Ankara’yı iktisat tarihinin konusu olarak ele alan bu çalışmada coğrafyanın imkanları ile devletin rolü arasında iktisadi değişimin ana unsurları, imparatorluktan cumhuriyete geniş bir dönem aralığında tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler : Ankara, Demiryolu, Ulaşım, Tiftik, Başkent ABSTRACT FROM ENGÜRÜ TO ANKARA: ANKARA’S ECONOMIC CHANGE BETWEEN 1892 AND 1962 The dissertation explains the economic change of the capital of Turkish Republic from the connection of the railway to Istanbul in 1892 to the coup d'etat in 1960. First of all, the geographical features such as climate and the substructural elements that can not easily be changed with human labor in the short term have been examined. Its administrative structure under the empire as a province, its governors and towns; as well as, its mayors, governors, new towns, development plans, transformation of its status from “center of the state” to “capital”, residence crisis, cooperatives and slums problem during the republican period are some of topics that are discussed in detail. Transportation issue constitutes one of the most important parts of the dissertation. The dissertation points the history of Bağdat Railway’s construction, its transforming effects on Ankara, and the institutional dimensions of the transition from "şose" to "asfalt". The economic value of agricultural and livestock products has been dealt with in the context of commercialization of agriculture. The dissertation underlines that the lack of capital accumulation, the disadvantages of raw materials and transportation in the private sector in Ankara have interrupted the emergence of industrialization. Although not officially mentioned, the public sector established the most important industrial facilities in Ankara. The dissertation aimed to make Ankara one of the subjects of economic historical research. It showed that Ankara’s economic change was trapped between the possibilities of geography and activisim of the state. In this respect, the dissertation covered 70-years-long period from the empire to the republic. Keywords : Angora, Railway, Transportation, Mohair, Capital City