Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2003
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Selda Aktaş
Danışman: EROL ÖZVAR
Özet:Türkiye'de 1960 sonrasında tarihi Marksist açıdan yorumlayan çalışmaların ön plana çıktığı görülür. Bu dönemde Türk toplum tarihinin genel bir teorisi yapılmak istenmiştir. Türkiye'nin prekapitalizminin nasıl karakterize edileceği ve Batı'ya göre azgelişmiş olan toplum yapılarının oluşumunda içsel faktörlerin mi yoksa dışsal faktörlerin mi belirleyici rol oynadığı soruları yoğun bir biçimde tartışılmıştır. Bu amaçla bazı yazarlar Marx'ın Asya üretim tarzı teorisini, bazı yazarlar ise feodalizm teorisini kullanmışlardır. Asya üretim tarzı teorisini kullanan yazarlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun kapitalizme geçiş konusunda Batı Avrupa'nın gerisinde kalma nedenlerini özel mülkiyetin yokluğuna, doğu despotizmine ve siyasi ve idari merkeziyetçiliğe bağlamaktadırlar. Osmanlı İmparatorluğu'nun içsel dinamikleri nedeniyle kapitalizme geçemediğini ve geri kaldığını belirtmektedirler. Feodal üretim tarzı taraftarları ise, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı ile aynı üretim tarzına sahip olduğunu, ancak Batı'nın çeşitli tarihsel, coğrafî vb. nedenlerle son derece karmaşık etkenlerin sonucunda kapitalizme geçtiği görüşündedirler. Bir kere kapitalizm geliştikten sonra, artık eşitsiz gelişme kanunları geçerli olmuştur. Yani, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı Avrupa'ya geri kalmış olmasının sebebi dışsal etkenlere bağlanmıştır. Bu tezde 1960 ve 1970 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğunun toplumsal yapısını bu iki üretim tarzı teorisine göre açıklamaya çalışan yazarlar ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, Marx ve Engels'in Asya üretim tarzı ve feodal üretim tarzı hakkındaki görüşleri açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci ve üçüncü bölümlerde Osmanlı İmparatorluğu'nun toplumsal yapısını bu iki üretim tarzı teorisine göre açıklayan yazarlar ele alınmıştır. Son bölümde ise bu görüşler değerlendirilmiş ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı toplumlarının gerisinde kalma nedenlerinin çok karmaşık olduğu vurgulanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda tarihsel gelişmenin Batı'ya göre geç kalmasının nedenleri, dışsal etkenlerin yanı sıra sosyo-ekonomik sisteme bağlı gerileme ve parçalanmanın unsurlarında da bulunmaktadır. After 1960, it was observed in Turkey that studies which interpreted the history in terms of Marxism emerged. In that period, a general theory of Turkish Social History was tried to make. There was an argument as to how Turkey's pre-capitalist period was to be characterized and whether internal causes or external causes played a role in determining the formation of the societies which were underdeveloped compared to Western Societies. With the aim of explaining these causes, some writers used Karl Marx's theory of Asiatic Mode of Production while other writers used the theory of Feudal Mode of Production as a device. The followers of the Asiatic mode of production claimed that the internal dynamics of Ottoman Empire, such as the lack of private ownership, oriental despotism and centralised administration, obstructed its transformation into a capitalist society and caused the Empire to remain behind Western societies. The followers of Feudal Mode of Production claimed that the mode of production of the Ottoman Empire was the same as Western Societies, however, the transformation of these societies into capitalism was caused by various kinds of complex reasons that have historical, geographical etc. qualities. So, once capitalism had been developed, the laws of unequal development were valid. In other words, the reasons that caused the Ottoman Empire to remain behind Western societies were based on external dynamics. In this thesis, the writers who explained the social structure of the Ottoman Empire according to these two modes of production between the period of 1960 and 1970 has been studied. In the first section of the study, the opinions of Marx and Engels about Asiatic and feudal modes of production has been explained. In the second and third sections, the explanations of the social structure of Ottoman Empire has been studied. In the last section, all these opinions have been evaluated and it has been emphasized that the reasons causing Ottoman Empire to remain behind the western society is very complex. The reasons causing Ottoman Empire's historical development to remain behind the Western Society is found not only in external dynamics, but also in the breakdown and regression elements related to the socio-economical system.