Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmet Koçak
Danışman: GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
Özet:H.(931–932) - M.(1525–1526) yıllarında Tebrizli Ģaķírí (?-1585) tarafından Azerbaycan Türkçesiyle yazılmış olan Leylā vü Mecnûn adlı eser üzerine yapılan bu çalışma, esas olarak üç bölümden oluşmaktadır. İnceleme bölümünde, metin üzerinde ses ve biçim incelemesi yapılmış; metin bölümünde Arap harfli olan yazma çevriyazı alfabesine aktarılmış; dizin bölümünde ise eserin tüm kelimeleri eser içinde kazanmış oldukları anlamlarıyla, kurmuş oldukları kelime öbekleriyle ve geçtiği yerlerle birlikte verilmiştir. Çalışmanın en sonuna da karşılaştırma yapılabilmesi için yazmanın tıpkıbasımı konulmuştur. İnceleme bölümünde eserin yazım özellikleri verilmiş, ayrıca eserin dikkati çeken ses ve yapı özellikleri üzerinde de durulmuştur. Metin, mesnevi tarzında manzum yazılmış olmasına rağmen yazmada nesir biçiminde yazılmıştır. Metin çevriyazıya aktarılırken nesir düzeniyle değil, dizeler birbirinden ayrıştırılarak nazım düzeniyle (beyit olarak) verilmiştir. Dizin bölümünde, kelimelerin eser içinde kazanmış oldukları anlamlarıyla verilmesine dikkat edilmiştir. Ayrıca alıntı kelimelerin hangi kaynaktan dilimize geçtiği ve o dildeki doğru biçimleri, kelimelerin kurmuş olduğu tamlama, deyim ve diğer kelime öbekleri; ilk kelimelerinin madde başı altlarında anlamlarıyla, sonraki kelimelerinin madde başı altlarında ise anlamları verilmeden yazılmıştır. Bununla birlikte giriş bölümünde eserin, Azerbaycan Türkçesiyle yazılmış ilk Leylā vü Mecnûn olması ve 16.yüzyıl Azerbaycan Türkçesinin kendine özgü ses, yapı özelliklerini yansıtması; dönemine ait söz varlığını taşıması gibi özellikleriyle hem Türk edebiyatı tarihi hem de Türk dili araştırmaları için çok önemli bir kaynak eser oluşunun altı çizilmeye çalışılmıştır. ABSTRACT The present study has been carried out on the book titled Leylā vü Mecnûn which written by Tebrizli Ģaķîrî (?-1585) in 1525-1526 Azerbaijanian Turkish and consist of three chapters. The text has been prepared in transcription alphabet and grammatical analyses have been realized on the text and the meanings of the words and their components have been given in the index chapter of our study accordingly. The facsimile of the text is also enclosed to the study for necessary comparison. The important phonologic and structural characteristics have been examined in the examination chapter and act of writing characteristics are also included in the present study. The text has been inserted to the manuscript in prose form despite it’s written in Mesnevi (poetry) form. We have preferred to give the text in poetry from (as couplet) instead of the prose while we have transcribed the text. We have tried to give the actual meanings of the words in index chapter. We have also indicated the source of the borrowing words which stated in our text. The noun and prepositional phrases are given with the clauses meanings of the initial words and following words are given in structural form without meaning. We have tried to emphasis that the book titled Leylā vü Mecnûn was the first text which written in Azerbaijanian Turkish in the introduction chapter we have also indicated the importance of the as its reflected the unique phonological and structural characteristics of the Azerbaijanian Turkish in 16th century with its original vocabulary therefore this text may be evaluated as an important source for both Turkish Literature as well as Turkish Language researches. İÇİNDEKİLER İçindekiler ……..…………………………………………...……...………………………… I 1. Önsöz ……………………………………………………………….….……………… III 2. …………….………………………………………………...…...………………... V 3. Abstract …………………………………………...………………...……...…………. VI 4. Kısaltmalar ve İşaretler Listesi ………………………...…………………………….. VII 5. Çevriyazı Alfabesi …………………………………...……………………………… VIII 6. Giriş …………………………………………………………………………………...... 9 6.1. Eserin Konusu ………………..………...………………...………………....… 12 6.1.1. Eserin i …...………………..……………..………….…………………. 13 6.2.1. Türk Edebiyatında Leylā İle Mecnûn Yazan Şairler …..…..…....………….. 15 6.2.2. Azerbaycan Türkçesi İle Leylā İle Mecnûn Yazan Şairler ……......…...…… 17 6.3. Hakîrî’nin Yaşadığı Dönem, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği …........…..…..... 19 6.3.1. Hakîrî’nin Döneminde Edebi, Siyasi ve Kültürel Durum ….….....……......... 19 6.3.2. Hakîrî’nin Dönemine Kadar Azerbaycan ve İran Sahasında Türk Edebiyatı . 23 6.3.3. Hakîrî’nin Hayatı ……………….……………………….….…...………...... 26 6.3.4. Hakîrî’nin Eserleri ……….….….………………………….……….………. 29 6.3.5. Hakîrî’nin Edebî Kişiliği ………….…...………..………….…...………...... 33 6.4. Yazmanın Özellikleri ………………..……………………….………......…… 35 7. İnceleme ……………………………………………………….……….…..……..……37 7.1. Ses Özellikleri ………………………………………….….…...………........... 38 7.1.1. Ünlüler ……………………………………………….….…...………........... 38 7.1.2. Ünlü Düşmesi …….………………………………….….…...………........... 39 7.1.3. Ünlü Uyumu ……………...………………………….….…...………........... 39 7.1.4. Ünsüz Değişmeleri ……….………….……………….….…...………........... 40 7.1.5. Ünsüz Düşmesi …………...………………………….….…...………........... 43 7.1.6. Ünsüz Türemesi ...………...………………………….….…...………........... 43 7.1.7. Ünsüz İkizleşmesi ………..……….………………….….…...………........... 43 7.1.8. Yer Değiştirme ……………………………………….….…...………........... 44 7.1.9. N ~ B Çatışması ………..……….………………….….…...………….......... 44 7.1.10. Ünsüz Uyumu ………...…………………………….….…...………........... 44 7.2. Biçim Özellikleri ……………………………………….….…...………........... 45 7.2.1. Ad Çekimi ………………...………………………….….…...………........... 45 7.2.2. Zamir n’si …….………...…………………………….….…...………........... 47 7.2.3. Sayılar …………...……….………….……………….….…...………........... 47 7.2.4. Zamirler …………...………...……………………….….…...………........... 48 7.2.5. Zarflar ...………...……………...…………………….….…...………........... 49 7.2.6. Edatlar …………………....……….………………….….…...………........... 49 7.2.7. Sıfat-Fiiller ……………..…………………………….….…...………........... 50 7.2.8. Ad-Fiiller ……….……...…………………………….….…...………........... 50 7.2.9. Zarf-Fiiller ……….…...…………………..………….….…...………........... 50 7.2.10. Ettirgenlik Ekleri …………….………………..…….….…...………........... 51 7.2.11. Fiil Çekimi ……….…...…………………………….….…...………........... 51 7.2.12. Yardımcı Fiiller ……….…...…………….………….….…...………........... 54 7.2.13. Kişi Ekleri …………….…...…………….………….….…...………........... 54 7.3. Eserin Yazım Özellikleri ……….….……….………….….…...………........... 55 7.3.1. Ünlülerin Yazımı ……….………..……….………….….…...………........... 55 7.3.2. Ünsüzlerin Yazımı …..….………..……….………….….…...………........... 56 7.3.3. Yazım Yanlışları ……….………..…….….………….….…...………........... 56 7.3.4. Harekelerin ve Yazı İşaretlerinin Kullanılışı ...………….…...………........... 57 7.4. Sonuç ……………..……...….………………...……….….…...………........... 59 8. Metin …………………..…….……….………..………...……….….…...………........... 61 9. Dizin …………………..…….……….………..………...……….….…...…..…........... 121 10. Sonuç …………...…....…….……….………..………...……….….…...………......... 235 11. Kaynakça …….…………….……….………..………...……….….…...………......... 236 12. Özgeçmiş .…………....…….……….………..………...……….….…...………......... 241 13. EK: Tıpkıbasım ..……..…..…….……….…..………...……….….….....……........... 242