Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖMER FARUK ÖZSU
Danışman: Fahri Solak
Özet:Anahtar Kelimeler : Sigorta, Zihniyet AVRUPA’DA VE OSMANLI’DA SİGORTACILIĞIN GELİŞİMİ VE İKTİSADİ ZİHNİYET Korsanların tehdit ettiği deniz ticareti ve eşkıyanın tehdidi altındaki kervan ticaretinin güvence altına alınması çabaları, 14. yüzyılda, Avrupa’da modern sigortacılığın doğmasına neden olmuştur. Avrupa’da sigortacılığın başlangıcı 14. yüzyıla kadar uzandığı halde, Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl gibi hayli geç bir döneme rastlaması, iktisadi zihniyet ve dini uygulamalar ile sigorta benzeri bazı müesseselerin varlığına bağlanabilir. Nitekim, sermaye birikiminin gerçekleştirilememesi, özellikle zirai üretimde iaşe modelinin, üretimin ticarileşmesine tercih edilmesi ve genel olarak halkın ileride gerçekleşmesi şüpheli bir riske, “Allah korur” anlayışı ile kaynak ayırmaması iktisadi zihniyetin yansımalarıdır. Diğer taraftan, İslam dininin haram/helal anlayışının sigortacılığa uygulanmasında, bilim adamlarının içine düştüğü kararsız ve çelişkili tutum, kaynağını tasavvuf anlayışından alan tevekkül anlayışı, Osmanlı toplumunda var olan avarız vakıfları ve zekât müessesesinin sağladığı sosyal dayanışma da aynı oranda etkili olmuştur. Bir taraftan sigorta müessesesinin din adamları tarafından şüpheyle karşılanması, hatta haram olarak değerlendirilmesi ve tasavvuf çevrelerindeki tevekkül anlayışı, diğer taraftan toplumun kabul ettiği zekât müessesesi ve avarız vakıflarının varlığını sürdürmesi, bu müesseselere alternatif olarak piyasaya girmek isteyen kâr amaçlı bir yapının taban bulamamasına neden olmuştur. Bu itibarla, Osmanlı’da sigortacılığın gelişmemesini açıklamakta, meseleyi sadece sermaye birikimi zaviyesinden ele alan görüş yetersiz kalmaktadır. Belki de sigortaya mesafeli durmayı, bundan daha önemli sebeplere; Avrupa ile Osmanlı toplumları arasındaki zihniyet farklılığına, toplumdaki tevekkül anlayışına, sigorta benzeri sosyal güvenlik kurumları olan avarız vakıfları ile zekât müessesesinin, sigortaya duyulan ihtiyacı azaltmasına bağlamak mümkündür. Keyword(s) : Insurance, Mentality ABSTRACT THE DEVELOPMENT OF THE INSURANCE AND ECONOMIC MENTALITY IN EUROPE AND OTTOMANS The attempts to assure the sea trade threatened by the Pirates and the caravan trade under the threat of the bandits led the occurrence of modern insurance in Europe in the 14th century.Although the commencement insurance business in Europe started in the 14th century, it was only commenced in the Ottoman State in the 19th century due to the economic mentality and religious applications as well as the existence of the insurance like entities. The failure to realize the capital accumulation, especially preferring the provision model over the commercialization of the production in agricultural production, and failure to allocate required sources due to people’s “Allah will save it” approach dominant in the period were indeed the reflections of the economic mentality. On the other hand, the indefinite and contradictory behavior of the scientists on the application of illicit and halals on insurance application, faith belief originated from Sufism, Avariz Foundation in the Ottoman society, and the social solidarity from the zakat institution in Islam also affected in the same manner. At one hand, the suspicious approaches of the religious authorities to insurance institution, and the faith approach dominant in the Sufism, Avariz Foundation in the Ottoman society, and the social solidarity from the zakat institution resulted to the failure of the profit based structure’s entrance into the Ottomans. In this sense, when studying the failure of the insurance institution to develop and improve in Ottomans, it is not sufficient to only handle the issue from the capital accumulation point of view. Perhaps; we should connect the reasons such as faith approach dominant in the Sufism, Avariz Foundation as the social security institutions like insurance, and the social solidarity from the zakat institution to the alienation of the Ottomans to the insurance institution.