Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2003
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Rahmi Deniz Özbay
Danışman: TİĞİNÇE OKTAR
Özet:19. YÜZYILDA OSMANLIDA DEVLETİN EMEK İSTİHDAMI Avrupa iktisat tarihinde, yaşanan sosyal ve ekonomik süreçlerin sonunda ortaya çıkan ve işçi sınıfını temsil eden bir işçi tipi bulunmaktadır. Günümüzde ise akademik ilgi farklı tarihsel süreçlerin, farklı işçi tiplerini ortaya çıkarıp çıkarmadığı sorgulanmaktadır. Bu sorgulamanın Osmanlı tarihi içinde de yapılması mümkün görünmektedir. Farklı bir coğrafyada, sosyal ve ekonomik süreçlerin tarihin farklı bir döneminde, emek arzına kaynaklık eden, sürekli veya geçici olarak ücret karşılığı çalışan bir kesim var mıdır? Varsa özellikleri nelerdir, nasıl istihdam edilmişlerdir. Osmanlı tarihi içinde ve arşiv kaynaklarının yönlendirdiği kadarıyla, devletin istihdam ettiği veya istihdamını sağladığı oldukça geniş ama genellikle geçici bir işçi kesimi bulunduğu görülmektedir. Durağan bir nüfusa sahip olan Osmanlı Devleti’nde emek arzına kaynaklık eden sosyal kesimlerin arasında; göçmenleri, yabancı işçileri, asker ve mahkum emeğini, zanaatkar işçileri, kadın ve çocuk emeği ile köle emeğini gözlemlemek mümkündür. Bu ve benzeri sosyal grupların kaynaklık ettiği oldukça geniş bir işçi kesimi, ekonominin çeşitli alanlarında, devlet tarafından veya daha çok devletin kontrol, denetim ve organizasyonlarıyla istihdam edilmektedir. Bu alanlar arasında özellikle tarımsal üretim, madencilik ve inşaat faaliyetleri, sınai üretim ve yabancı sermaye yatırımları bulunmaktadır. İstihdam edilenlerin, genellikle benzeri işlerde çalışanlar ile aynı düzeyde, piyasa ücretine denk veya yakın ücretler aldıkları anlaşılmaktadır. Emek arzının düşüklüğü nedeniyle devletin çalışma zorunluluğu istediği, angarya benzeri durumlarda da ücretler piyasa düzeylerine yakın oluşmaktadır. Sosyal güvenlik veya yardımlar ile çalışma yaşamına dair yasal düzenlemelerin önce geleneksel yöntemlerle, sonraları ise modern yöntemlerle oluşturulmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ücretlerin belirlenmesi ile ücret artışları ile ilgili olarak, bütçeleme ve karşılık yönteminin uygulanması, Osmanlıda genel bir iktisadi-mali politika olan tahsis yöntemini/ilkesini hatırlatmaktadır. Bunların yanında ekonominin güçlükleri içinde ücret ödemelerinde yaşanan gecikmeler de çalışanların diğer sorunlarının yanında başı çekmektedir. Osmanlı Devleti’nin düşük nüfus yoğunluğu ve nüfus artışındaki durağanlığı, istihdam alanında çözmek için gerçekleştirdiği çeşitli uygulamalar yanında, bağımsız-küçük üreticiliğin desteklenmesi, “bağımsız emek”in doğmasının önündeki bilinçli veya bilinçsiz en önemli etken olmuştur. ABSTRACT LABOUR EMPLOYMENT OF THE OTTOMAN STATE IN 19. CENTURY There is a prototype of workers, who resulted from the social and economic processes experienced in European history, and who represents the working class. Nowadays, in the academic circles, it is very popular to examine whether different historical processes gave way to different types of labour. It is also possible to make this investigation for Ottoman history In a different geography, where social and economic processes unfolded differently, if still there is a social stratum which, continuously or temporary, works for a wages? If so is , what are its qualities and how it is employed.? It is possible to see that there was an extensive- usually temporary- group of labourers who employed by the state in Ottoman Empire. It is also possible to say that the social groups which provide the labour supplies consist of settlers, foreign labourers, soldiers, prisoners, artisans, women, children and slaves.. All those groups used to be employed in various sectors of the economy directly by the state or worked for other organizations,of which were under the control of the state. The sectors in which those groups were employed were mainly agriculture, mining, construction industry and foreign investments Those who were employed in those sectors generally earned the same or almost the same wages and those rates of wages were close or equal to the rate of the market wages. Even the rate of wages of forced labourers was also very close to the rate market wages, because of the scarcity of the labour supply. It is possible to pose that the legal arrangements for social security system and the other methods of aids were based on the traditional institutions until the certain period of time, than they started to use the modern methods. The budgeting methods of determination the rate of wages seems to be one of those the principles of provisionalism which is the main concept that used for the explanation of economic and fiscal policy of Ottoman Empire. One of the methods of which was used to solve the problem of lowness or insufficiency of the labour supply and population density was to support the small independent producer. Purposely or not ,this policy, should have been the barrier against the generating of independent labour.