Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Emrullah Aydın
Danışman: ÖZKAN ZÜLFÜOĞLU
Özet:ÖZET Cari işlemler açığı, Türkiye’nin en önemli makroekonomik problemlerinden biridir. İç tasarrufları yetersiz olan Türkiye’nin ekonomik büyümeyi gerçekleştirebilmek için dış tasarruflara bağımlı hâle gelmesi, cari işlemler açığını arttırarak hem fiyat istikrarını hem finansal istikrarı hem de ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Son yıllarda büyük merkez bankalarının parasal genişleme politikalarına son vermeleri de Türkiye’nin cari işlemler açığını finanse etmesini güçleştirmektedir. Bu durum, Türkiye’nin cari işlemler açığını azaltmaya yönelik politikalara öncelik vermesini zarurî hâle getirmektedir. Enerjide dışa bağımlılık ve artan enerji ithalatı, cari işlemler açığına yol açan en önemli faktörlerdendir. Türkiye ekonomisinin geçtiğimiz 20 yılın 10’unda enerji hariç cari fazla vermesi bu durumun bir göstergesidir. Bu çalışmada, enerji alanında gerçekleştirilebilecek yapısal reformların cari işlemler açığını azaltmadaki rolü ve yenilenebilir enerji kaynaklarının fosil kaynaklara alternatif olma potansiyeli ele alınmıştır. Ayrıca piyasa başarısızlıkları nedeniyle devletin özellikle maliye politikası aracılığıyla bu konuda etkin rol üstlenerek bir yer açma etkisi sağlayabileceği değerlendirilmiştir. Çalışmanın ampirik analiz kısmında bir VAR modeli kurulmuş ve Johansen eşbütünleşme testi ile Granger nedensellik testi ilgili modele uygulanmıştır. Yapılan analiz sonucunda; kısa dönemde yenilenebilir enerji üretiminin cari işlemler dengesinin Granger nedeni olduğu ve uzun dönemde yenilenebilir enerji üretimindeki artışın cari işlemler dengesini pozitif etkileyebileceği bulgularına ulaşılmıştır. İÇİNDEKİLER Sayfa No: ÖNSÖZ ..................................................................................................................................... iv ÖZET ......................................................................................................................................... v ABSTRACT .............................................................................................................................. vi TABLO LİSTESİ ...................................................................................................................... xi ŞEKİL LİSTESİ ...................................................................................................................... xiii KISALTMALAR ..................................................................................................................... xv GİRİŞ ........................................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM ÖDEMELER DENGESİ KAVRAMI VE ÖDEMELER DENGESİNİ AÇIKLAMAYA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR 1.1. ÖDEMELER DENGESİ KAVRAMININ TANIMI VE İLKELERİ ................................. 4 1.2. ÖDEMELER BİLANÇOSU ANA HESAP GRUPLARI ................................................... 7 1.2.1. Cari İşlemler Hesabı ..................................................................................................... 8 1.2.2. Sermaye Hesabı .......................................................................................................... 12 1.2.3. Finans Hesabı ............................................................................................................. 12 1.2.4. Net Hata Noksan Hesabı............................................................................................. 15 1.3. ÖDEMELER DENGESİNİ AÇIKLAMAYA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR .................. 17 1.3.1. Esneklikler Yaklaşımı ................................................................................................. 17 1.3.2. Toplam Harcama (Massetme) Yaklaşımı ................................................................... 19 1.3.3. Mundell-Fleming Modeli ........................................................................................... 21 1.3.4. Parasal Yaklaşım ........................................................................................................ 23 1.3.5. Dönemlerarası Yaklaşımı ........................................................................................... 24 1.3.6. Yapısalcı Yaklaşım ..................................................................................................... 26 1.4. TÜRKİYE’DE ÖDEMELER DENGESİ VE CARİ İŞLEMLER AÇIĞI ........................ 27 1.4.1. 1980 Yılı Öncesinde Türkiye’de Ödemeler Dengesi ve Cari İşlemler Açığı ............. 27 1.4.2. 1980-1997 Yılları Arasında Türkiye’de Ödemeler Dengesi ve Cari İşlemler Açığı .. 28 1.4.3. 1998 Yılından Günümüze Türkiye’de Ödemeler Dengesi ve Cari İşlemler Açığı .... 31 1.4.4. 1998 Yılından Günümüze Türkiye’de Cari İşlemler Açığı ve Enerji ........................ 44 İKİNCİ BÖLÜM CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI AZALTMAYA YÖNELİK YAPISAL REFORMLAR VE ENERJİ 2.1. YAPISAL REFORMLAR................................................................................................. 50 2.1.1. Yapısal Reformların Kavramsal Çerçevesi ................................................................ 50 2.1.2. Yapısal Reformların Ortaya Çıkış Süreci ................................................................... 53 2.1.3. Yapısal Reformların Ölçülmesi .................................................................................. 55 2.1.4. Yapısal Reformların Ekonomik Başarısı .................................................................... 57 2.2. ENERJİNİN TANIMI VE ENERJİ KAYNAKLARININ SINIFLANDIRILMASI ........ 60 2.2.1. Enerji Kavramı ........................................................................................................... 60 2.2.2. Enerji Kaynaklarının Sınıflandırılması ....................................................................... 61 2.2.2.1. Elde Ediliş Şekillerine Göre Enerji Kaynakları ................................................... 61 2.2.2.1.1. Birincil Enerji Kaynakları ............................................................................. 61 2.2.2.1.2. İkincil Enerji Kaynakları ............................................................................... 62 2.2.2.2. Sürekliliklerine Göre Enerji Kaynakları .............................................................. 62 2.2.2.2.1. Yenilenemeyen Enerji Kaynakları ................................................................ 63 2.2.2.2.1.1. Petrol ....................................................................................................... 63 2.2.2.2.1.2. Doğal Gaz ............................................................................................... 67 2.2.2.2.1.3. Kömür ..................................................................................................... 71 2.2.2.2.1.4. Nükleer Enerji......................................................................................... 74 2.2.2.2.2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları .................................................................... 78 2.2.2.2.2.1. Güneş Enerjisi......................................................................................... 78 2.2.2.2.2.2. Rüzgâr Enerjisi ....................................................................................... 82 2.2.2.2.2.3. Hidroelektrik Enerjisi ............................................................................. 86 2.2.2.2.2.4. Jeotermal Enerji ...................................................................................... 90 2.2.2.2.2.5. Biyokütle Enerjisi ................................................................................... 94 2.3. ENERJİ ALANINDA GERÇEKLEŞTİRİLEBİLECEK YAPISAL REFORMLAR ...... 99 2.3.1. Enerji Alanında Yapısal Reform İhtiyacı ................................................................. 100 2.3.1.1. Enerji Tüketiminde Kaynakların Payı ............................................................... 101 2.3.1.2. Enerji Piyasasında Piyasa Başarısızlığı ............................................................. 102 2.3.1.3. Enerjide Dışa Bağımlılık ................................................................................... 104 2.3.1.4. Enerji ve Çevre .................................................................................................. 105 2.3.1.5. Enerji Alanındaki Yasal Düzenlemeler ve Stratejiler........................................ 106 2.3.1.6. Enerji Alanındaki Yapısal Reformların Ölçülmesi ........................................... 109 2.3.2. Bir Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvikler ........................................................... 111 2.3.2.1. Teşvik Mekanizmaları ....................................................................................... 112 2.3.2.2. Türkiye’deki Malî Teşvik Uygulamaları ........................................................... 114 2.3.3. Enerji Verimliliği ve Tasarrufuna İlişkin Yapısal Reformlar ................................... 121 2.3.3.1. Enerji Verimliliğine Yönelik Yasal Düzenlemeler ve Eylem Planları .............. 122 2.3.3.2. Enerji Verimliliğine Yönelik Uygulamalar ve Hedefler ................................... 125 2.3.3.3. Enerji Yoğunluğu ve Enerji Verimliliğinin Ölçülmesi ...................................... 130 2.3.3.4. Enerji Verimliliğinin Arttırılmasının Önündeki Engeller ................................. 132 2.3.4. Enerji Arz Güvenliğine İlişkin Yapısal Reformlar ................................................... 133 2.3.5. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına İlişkin Yapısal Reformlar .................................. 138 2.3.5.1. Yenilenebilir Enerjide Mevcut Durum .............................................................. 138 2.3.5.2. Yenilenebilir Enerji Üretimine İlişkin Hedefler ve Gerçekleşmeler ................. 141 2.3.5.3. Yenilenebilir Enerji Üretimini Arttırmaya Yönelik Uygulamalar .................... 142 2.3.5.4. Türkiye’nin Yenilenebilir Enerji Potansiyeli .................................................... 144 2.3.5.5. Yenilenebilir Enerji Yatırım Maliyetleri ve Bu Alandaki Patentlerin Gelişimi 146 2.3.5.6. Yenilenebilir Enerjinin Gelişiminin Önündeki Engeller ................................... 148 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CARİ İŞLEMLER DENGESİ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ İLİŞKİSİ ÜZERİNE EKONOMETRİK BİR ANALİZ 3.1. LİTERATÜR İNCELEMESİ .......................................................................................... 150 3.2. EKONOMETRİK ANALİZ ............................................................................................ 155 3.2.1. Veri, Yöntem ve Uygulama ...................................................................................... 155 3.2.2. Durağanlık Analizi ve Sonuçları .............................................................................. 156 3.2.3. VAR Analizi ve Johansen Eşbütünleşme Testi ........................................................ 158 3.2.3.1. Gecikme Uzunluğunun Belirlenmesi................................................................. 158 3.2.3.2. Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM) ........................................................... 159 3.2.3.3. Johansen Eşbütünleşme Testi ............................................................................ 161 3.2.3.4. Tam Düzeltilmiş En Küçük Kareler Yöntemi (FMOLS Yöntemi) ................... 162 3.2.3.5. VAR Granger Nedensellik Testi........................................................................ 163 SONUÇ ................................................................................................................................. 165 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 171 -------------------- ABSTRACT The current account deficit is one of Turkey's most important macroeconomic problems. Insufficient domestic savings, Turkey's dependence on foreign savings still to come in order to achieve economic growth, the current account deficit by increasing both financial stability and price stability are threatening the sustainability of economic growth. Major central banks stop their quantitative easing policy in recent years, Turkey's current account deficit makes it difficult to finance. This situation makes Turkey's current account to give priority to policies aimed at reducing the deficit to still indispensable. Energy dependency and increased energy imports are the most important factors leading to the current account deficit. The current account surplus excluding energy over the past 20 years in 10 of Turkey's economy is an indicator of this situation. In this study, the role of structural reforms in the energy field in reducing the current account deficit and the potential of renewable energy sources as an alternative to fossil resources are discussed. In addition, due to market failures, the government has been evaluated crowding in effect can occured by taken an effective role in this issue, especially through its fiscal policy. In the empirical analysis of the study, a VAR model was established and Johansen cointegration test and Granger causality test were applied to the related model. As a result of the analysis; it was found that the current account balance of renewable energy production in the short term was Granger cause and that the increase in renewable energy production in the long term could positively affect the current account balance.