Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ayşe Nur Sır
Danışman: GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
Özet:Câmi‘ü't-Tevârîh, XVI. yy. Klâsik Devir Osmanlı Türkçesi ile yazılmıs ikinci derecede bir tarihî kaynaktır. Sokollu Mehmet Pasa’nın sadareti sırasında divan kâtibi Mehmet Zaîm Efendi tarafından 1577’de yazılmaya baslanmıs ve 1578'de tamamlanmıstır. Yazar eseri kaleme alırken Taberî Tarihi, Firdevsi'nin Sehnamesi, Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-Aĥbâr, Tevârîĥ-i Mir’âtü'z-Zamân, Secere-i Mülūk ü Selâšîn, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ı Cevâmi‘u'l-Hikâyât, Kitâb-ı Mesâlik, Kitâb-ı Memâlik, Tevârîh-i Selâšîn-i Âl-i Osmân vb. adını zikrettigi on bir tarihî eserden faydalanmıs ve kısmen alıntılar yapmıstır. Alıntıların akabinde kendi yorumlarını ve görüslerini de satırlara yansıtmıstır. Eserde Mehmed Zaîm Efendi'nin 25 devletin siyasi, sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtmaya çalıstıgı görülür. Kronolojik sırayla çesitli tarihî vakaların ve bunlarla ilgili rivayetler ve hikâyelerin eserde yer verilmesi eserin tarihî önemini bir kat daha artırmaktadır. Bes bölümden olusan eserin besinci bölüm dördüncü güruhu Osmanlı Tarihi için önem arz etmektedir. Zira bu güruhta bahsi geçen “Kanunî Sultan Süleyman Dönemi’nde cereyan eden hâdiselere yazar bizzat sahit olmus ve Sokollu Mehmed Pasa’nın istegi üzerine bu vakaları akıcı bir dil, sanatkârane bir üslûpla kaleme almıstır. Eser, 16. yüzyıl Osmanlı cografyasında yasanan özellikle Hstanbul’da ortaya çıkan sosyal, kültürel ve siyasal hadiselere tarihî gerçeklere ısık tutucu niteliktedir. Bu çalısma; giris, dil ve imlâ özellikleri, söz varlıgı tenkitli metin ve metnin sözlügü olmak üzere üç bölümden meydana gelmistir. ANAHTAR KELHMELER: Tevârîh-i Âl-i Osmân, Kâtip Mehmed Zaîm Efendi, Klâsik Osmanlı Türkçesi, Sözlük ABSTRACT Câmi‘ü’t-Tevârîh is a secondary historical source written in the XVIth century classical Ottoman Turkish. Creating of this piece of work was begun in 1577 by Mehmet Zaîm Effendi, clerk of the Council during the time of the Grand Vizier of Sokollu Mehmet Pasha, and completed in 1578. In the writing of this work, the author made use of and referred to 11 historic sources, some of which are as follows: Taberî Tarihi, Sehname of Firdevsi, Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-Aĥbâr, Tevârîĥ-i Mir’âtü'z-Zamân, Secere-i Mülūk ü Selâšîn, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ı Cevâmi‘u'l-Hikâyât, Kitâb-ı Mesâlik, Kitâb-ı Memâlik and Tevârîh-i Selâšîn-i Âl-i Osmân. He enhanced the references with his own comments and opinions. In his work, Mehmed Zaîm attempts to investigate the political, social and cultural aspects of 25 different states. Various historic events in chronological order and rumours and stories related to such doubles the historic significance of this work. Consisting of five parts, the work gains particular importance in terms of the Ottoman History in the fourth chapter of the last part. For, in this chapter, the author narrates the events that he personally witnessed during the reign of Süleyman the Magnificient. It was Sokollu Mehmed Pasha who asked the author, Mehmed Zaim, to narrate these events, which he did by using a fluent language and a most skilful style. The work enlightens the social, cultural and political events and historical facts experienced in the Ottoman geography during XVIth century. This study, prepared on the work of Mehmed Zaim, consists of five chapters; namely, Introduction, Particulars of language and punctuation, vocabulary, Review of the text and Glossary of the text. Key words: Tevârîh-i Âl-i Osmân, clerk Mehmed Zaîm Efendi, classical Ottoman Turkish, glossary.