Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ertuğrul Çakır
Danışman: BÜLENT BAKAR
Özet:Osmanlı Devleti’nde basın yayın faaliyetleri, halkın devletin işleyişi ile ilgili haberleri öğrenmesi amacıyla 1831’de İstanbul’da yayınlanan Takvîm-i Vekayî isimli yarı resmî nitelikteki bir gazete ile başlamıştır. Bu gazete devletin yardımı ile çıkarılmıştı. 1876 yılında kabul edilen Kanûn-i Esasî ile devlet anayasal sisteme geçmiştir. Kanûn-i Esasî’deki “Basın, kanunlar çerçevesinde serbesttir. Hiçbir şekilde yayından önce kontrole tabi tutulamaz” hükmü ile Osmanlı Devleti’nde gazete çıkaranların tam bir serbestlik içinde bulunacağına dair hususlar düzenlenmişti. Anayasal sistemin kısa süreli olması sebebiyle basın yayın faaliyetleri sekteye uğramıştır. 1908’de ikinci kez ilân edilen meşrutiyet ile Osmanlı Devleti’nde yayınlanan gazete sayısı 200’ü aşmıştır. Osmanlı Devleti’ndeki bu gelişmeler İstanbul’da daha özgür bir ortamın oluşmasına sebep olmuştur. Bu özgürlük ortamında siyasi sosyal içerikli birçok gazete yayınlanmıştır. Payitaht Gazetesi de böyle bir ortamda yayımlanmıştır. Genel olarak Payitaht Gazetesi’nin fiziksel özelliklerine bakıldığında; orta büyüklükte 5-7 sütunlu, ilk sekiz sayısı iki sayfalı ve dokuzuncu sayıdan itibaren dört sayfa olarak yayınlanmış edebi nitelikte bir gazete olduğu görülür. Millî Mücadele döneminin en sıkıntılı dönemlerinden bir tanesi olan 26 Ocak 1921 ile 3 Nisan 1921 tarihleri arasında yayımlanmıştır. İstanbul Hükümeti taraftarı yazılar, söyleşiler ağırlıklı olmakla birlikte gazetenin özellikle son sayılarında Ankara Hükümeti’ni destekler nitelikte yazıların da nadir de olsa yayımlandığı görülmektedir. Ayrıca kadın hakları ve eğitimi, hastalıklardan korunma yolları, belediye çalışmaları, sosyal ve ekonomik hayat vb. konularda yazılar da gazete sayfalarında yerini alır. Günlük yayınlanan gazete, sadece İstanbul’daki değil hem Anadolu’daki hem de Balkanlardaki abonelerine ulaştırılmıştır. Payitaht’ın yazar kadrosuna baktığımızda, gazete başkentte olmasının faydalarını sonuna kadar kullanmıştır. Devrinin yetişmiş eğitimcileri, sanatkârları ve siyasetçileri, eserleri ile gazete bünyesinde yer almışlardır. Gerçektende dönemlerine damgaları vurmuş hatta birçoğunu bugün bile her kesin bildiği Yahya Kemal, Halid Fahri, Ahmed Rasim, Pierre Loti gibi yazarların ve şairlerin eserlerinin Payitaht’ta yer aldığı görülür. Yazar kadrosunu sürekli geliştirme faaliyeti için en çok mücadele eden kişi, aynı zamanda gazetenin kısa yayın hayatı boyunca başyazarlığını da yapmış olan İsmail Hakkı Bey’dir. İstanbul’un işgal edilmesinin öncesinde ve sonrasında İstanbul’da yayımlanan bir gazete olmasından dolayı bu dönemi araştıran hem siyasî hem de sosyal tarihçiler açısından güzel bir kaynaktır. ABSTRACT Press and publication activities in the Ottoman Empire began with the semi-official status newspaper, named Takvim-i Vekayi published in Istanbul in 1831, in order that people learn news related to state affairs. This newspaper had been published with the help of the state. The state passed constitutional system with Kanun-ı Esasi adopted in 1876. Press in Kanun-ı Esasi is free in frame of laws. It was provided with judgement of “it can not be subjected to control in any way before publication” that newspaper publishers in the Ottoman Empire would be in a complete freedom. Press and publication activities had come to a standstill because the constitutional system was the short term. The number of newspapers having been published in the Ottoman Empire, with constitutional monarchy declared in 1908, exceeded 200. These developments in the Ottoman Empire, led to the formation of a freer atmosphere in Istanbul. In this freedom atmosphere, many newspapers with social political content had been published. Payitaht newspaper, had been published in such an atmosphere. Looking at the physical characteristics of Payitaht newspaper generally; it is a literary quality newspaper having been published medium in size, with columns 5-7, first eight issue with two-page and the published as four pages from issue of the ninth. It had been published between 26 January 1921 and 3 April 1921 the one of the most troubled periods of national struggle. Although articles and interviews mainly had been in favor of the Government of İstanbul, published papers supporting the Government of Ankara rarely had been seen. Also articles on subjects of women's rights and education, disease prevention ways, municipal works, socio-economic life and so on takes place in the pages of newspaper. The newspaper having been published a daily basis, had been sent to subscribers not only in Istanbul, but both Anatolia and the Balkans. When we look at its writers, he had used till the end the advantages of having been in the capital. Trained educators of the revolution, craftsmen, and politicians are seen located within the newspaper with their works. It is seen that writers and poets as Yahya Kemal (Beyatlı), Halid Fahri (Ozansoy), Ahmed Rasim, Pierre Loti who had hit their mark on their period and even today everyone knows, most of them had taken place with their the works in Payitaht. Newspaper for its short life of publication, had reached to its readers under editorship of Ismail Hakkı Bey. As it is a newspaper having been published after the Treaty of Sevres and during the occupation of İstanbul, it is a very good source in terms of both political and social historians.