Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUSTAFA İÇEN
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Cemil Öztürk
Eş Danışman: Ali Yılmaz
Özet:
Dezavantajlı bölgelerdeki lise öğrencilerinin vatandaşlık algısını betimlemeyi amaçlayan bu araştırmada eş zamanlı çeşitleme deseni benimsenmiş ve aynı zamanda veri çeşitlemesi kullanılmıştır. Bu kapsamda, araştırmada katılımcılara nicel ve nitel veri toplama araçları birlikte kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutuna ilişkin verilerin toplanmasında dezavantajlı bölgelerdeki lise öğrencilerinin vatandaşlık algısını betimlemeye yönelik hazırlanan, Kişisel Bilgi Formu, Anket Soruları ve Vatandaşlık Duygusu Ölçeği kullanılmıştır. Bu yolla dezavantajlı bölgelerdeki liselerde öğrenim gören öğrencilerin vatandaşlıkla ilgili görüşlerini ölçmek amaçlanmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda çalışma grubumuzu, İstanbul (Gazi Mahallesi-128 öğrenci), Manisa (Horozköy ve Nurlupınar-511 öğrenci), Kahramanmaraş (Merkez-473 öğrenci), Şanlıurfa (Merkez ve Suruç-616 öğrenci) ve Siirt (Merkez, Eruh ve Pervari-372 öğrenci) toplamda 1076'sı (%51.2) erkek, 1024'ü (%48.8) ise kız öğrenci olmak üzere 2100 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın nitel boyutuna ilişkin verilerin toplanmasında ise lise öğrencileri ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler kullanılmıştır. Bu yolla araştırmaya katılan öğrencilerin vatandaşlık algılarına yönelik derinlemesine sonuç ve tespitlerin çıkması amaçlanmıştır. Nitel boyutta ise 5 ilde toplam 10 erkek, 10 kız öğrenci olmak üzere 20 lise öğrencisiyle görüşülmüştür. Elde edilen nitel veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak fenomenolojik bir yaklaşımla; nicel veriler ise aritmetik ortalama, ilişkisiz örneklemler t-testi Scheffe testi Kruskal Wallis H testi ve Ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma verilerinin analiziyle elde edilen bulgular çerçevesinde ulaşılan sonuçlar, kendi içinde ve alanyazındaki diğer araştırma sonuçları doğrultusunda değerlendirilmiştir. Tartışma ve araştırma sonuçlarına dayalı olarak da önerilere yer verilmiştir. Araştırmada ulaşılan bazı sonuçlar şunlardır. • Öğrencilerin Türkiye'nin en önemli sorunu olarak ilk sırada gördükleri sorun Şiddet-Terör sorunudur. Bu sorunu eğitim, işsizlik, ekonomik ve hizmet alanlarında yetersizlik izlemektedir. Öğrencilerin "diğer" olarak ve kendilerinin yazarak belirttiği sorunların ilk başında adalet sonrasında ırkçılık ve siyaset gelmektedir. • Öğrencilerin görüşlerine göre ülkemizde birlik ve beraberliği sağlayan en önemli bağ konusunda en çok ilk sırada belirtilen değer "Din"dir. Bunu ikinci sırada "Milli ve Kültürel Değerler" üçüncü sırada "Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlığı" dördüncü sırada "Ortak Dil" izlemektedir. Öğrencilerin toplamda en çok tercih ettiği değerleri "Din" ve "Milli ve Kültürel Değerler" oluşturmaktadır. • Öğrenciler farklı etnik köken veya inançtan birileriyle komşu olmak ile ilgili olumlu düşünce ve görüşlere sahiptirler. Öğrencilerin etnik veya inanç farklılığını önemsemedikleri tespit edilmiştir. • Araştırmaya katılan öğrencilerin onda biri şiddet ortamından dolayı zarar gördüklerini ifade etmişlerdir. • Öğrencilerin vatandaşlık duygularına ilişkin görüşleri genellikle olumsuzdur. Vatandaşlık Duygusu Ölçeği (VDÖ), hem farklılıkları benimseme hem de aidiyet duygusu alt boyutlarında öğrenci görüşlerinin Türk Milli Eğitimin temel amaçlarına göre istenilen düzeyde olmadığı ve bu bağlamda öğrenci görüşlerinin olumsuz olduğu tespit edilmiştir. • Öğrencilerin kimlik tanımlamaları cinsiyete ve sınıf düzeyine göre istatistiki olarak farklılaşmaktadır. • Vatandaşlık hissiyatına ilişkin araştırmaya katılan öğrencilerde negatif algının oluşmasında yaşanan terör olaylarının, çevresel koşulların, medyanın ve dolaylı tecrübe edilmiş olumsuz örnek olayların etkisi olduğu belirlenmiştir. • Öğrencilerin ülkeye bağlılıkları hakkında araştırmaya katılan toplam 20 öğrenciden 14 öğrenci "kesinlikle bağlıyım ve bağlı hissediyorum" demiştir. Geriye kalan 6 öğrenciden bir öğrenci "aslında bağlı hissediyorum da bazen…", bir öğrenci, "tam anlamıyla bağlı ve ait hissedemiyorum", bir öğrenci, "topluma bağlı hissediyorum ama ülkeye bağlı hissetmiyorum" bir öğrenci, "devleti sevmiyorum" derken bir öğrenci, "ülkeye de devlete de ait hissetmiyorum" demiştir. Bir öğrenci ise "bu soruya cevap vermek istemiyorum" olarak yanıt vermiştir. Ülkeye bağlılık boyutunda çoğunluk pozitif yaklaşım gösterirken negatif algıya sahip öğrenciler de mevcuttur. • Öğrenciler, güç mesafesini belirlemek/öncelikler temasına göre düşünce ve davranışlarını belirlerken öncelikle ailesine ve inancına sonra devletin politikalarına göre belirledikleri bununla birlikte çevreden, okuldan ve arkadaşlarından, bağlı bulunduğu aşiretten etkilendikleri belirlenmiştir. • Araştırmaya katılan öğrenciler yarı yapılandırılmış görüşmelerde; Güneydoğu Anadolu bölgesinde terör olaylarının yaşanması, kız çocuklarının erken evlendirilmesi, okula gönderilmemesi, bazı ailelerde erkeklerin ikinci bir kadınla evlilikleri, işsizlik, sosyal hayatın yetersizliği ve yaşanılan çevrenin mahalle baskısı oluşturması bölgesel sorunlar olarak ifade edilmiştir. Öğrencilerin söylemlerine göre terör örgütlerine katılmak için dağa çıkan çocukların yaşları 13-17 yaş aralığında değişmektedir. Bu çocuklar genellikle çocuk sayısının çok olduğu ailelerin çocuklarıdır. Öğrencilerin ifadelerinden de yola çıkarak bu yaş aralığında dağa çıkışın iki ana sebebi vardır. 1-Ailenin ekonomik yetersizliği ve çocuğa karşı ilgisiz davranması ve zorbalık yaparak şiddet uygulamasıdır. 2-Terör ve şiddetle iltisaklı olduğu iddia edilen X partisi ve mensupları tarafından partinin gençlik merkezlerinde çocukların sistematik bir biçimde dağa çıkış için teşvik edilmesidir. Ayrıca bu partinin Güneydoğu Anadolu bölgesinde seçim zamanlarında demokrasinin vazgeçilmezlerinden olan seçim hürriyetine müdahale ettikleri, aileleri çocuklarıyla tehdit edip, hakaret ettikleri de öğrenciler tarafından ifade edilmiştir. • Şimdiye kadar sunulan tüm bulgular araştırmanın ana bulgularını oluşturmaktadır. Daha detaylı bilgiler bu tezin içinde bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Vatandaşlık eğitimi, vatandaşlık, aidiyet, dezavantajlı bölgeler sosyal bilgiler, kimlik.