Akademik personel performans değerlendirme kriterlerinin incelenmesi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2010

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FARİD MAHGOUB ELSİDDİG MOHAMMED

Danışman: AYŞEN BAKİOĞLU

Özet:

Yükseköğretim kurumları olan üniversitelerin temel işlevleri araştırma yapmak, üst düzeyde eğitim- öğretim sunmak ve topluma çeşitli hizmetler vermek şeklinde lenebilir. Sözü edilen bu işlevler geniş olarak incelendiğinde üniversiteler, bilgi üretmek ve o bilgiyi yaymak, ulusal gelişme ve kalkınmaya destekte bulunmak, mesleklere becerikli ve nitelikli bireyler yetiştirmek ile sorumludur. Bu işlevleri üniversite ortamında büyük ölçüde öğretim elemanları gerçekleştirmektedir. Nitekim öğretim elemanlarının temel rolleri; nitelikli eğitim-öğretim sunmak, kaliteli araştırma yaparak yayınlamak, üniversite içi idari olan görevler üstlenmek, topluma çeşitli hizmetler vermek, öğrencilere akademik danışmanlık yapmak, lisansüstü öğrencilerine tez danışmanlığı yapmak ve öğretimin kalitesini geliştirmek olarak lemek olanaklıdır. Bu yüzden üniversitelerde yer alan öğretim elemanlarının akademik performanslarının değerlendirilmesine ihtiyaç vardır ve bunun yanı sıra bu akademik performansın değerlendirilmesinde kullanılan kriterlerin kapsamlı ve çağdaş olması gerekir. Bu nedenle akademik performans değerlendirme kriterlerinin sürekli olarak gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, üniversitelerde yer alan öğretim elemanının akademik performansının değerlendirilmesinde kullanılan kriterlerin ne olduğu, sağladığı gelişme ve taşıdığı önemin ne olduğunun belirlenmesinde hem nitelikli öğretim elemanlarının ortaya çıkması hem de eğitimin iyileşmesine katkı sağlanması düşünülmektedir. Bu araştırmanın genel amacı, akademik personel performans değerlendirme kriterlerinin incelenmesidir. Bu genel amaç çerçevesinde öğretim elemanlarının akademik performans değerlendirme işlemlerine karşı memnuniyetlerinin düzeylerinin ne olduğu, göreve karşı memnuniyetlerinin hangi düzeyde olduğu, bakış açılarından akademik performans değerlendirmede kullanılan kriterlere akademik yükseltmelerde ne denli önem verildiği, akademik yükseltme kriterlerinin öğretim elemanlarının gelişimine sağladığı gelişmenin ne yönde olduğu, akademik personelin araştırma yapmasını engelleyen faktörlerin neler olduğu, son iki yıl içerisinde öğretim elemanlarının üzerine düşen görevleri kendi algılarına göre ne ölçüde yerine getirdikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada öğretim elemanlarının akademik performans değerlendirme kriterlerinin incelenmesine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacına uygun genel tarama modeli yapılandırılarak düzenlenmiştir. Araştırmanın verileri, literatür taraması ve örneklem grubunu oluşturan öğretim elemanlarına geliştirilen ölçeğin uygulanması yolu ile elde edilmiştir. Ölçek sekiz bölümden oluşmaktadır. Ölçeğin her bölümü ayrı bir ölçek olarak işlenmiştir (birinci bölüm verileri süreksiz değişkenler olarak kullanılmıştır). Verilerin toplanması için hazırlanmış ölçek uzmanlar görüşüne başvurularak geçerliliği sonra pilot çalışma olarak gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışma sonucunda ölçeğe son biçimi verilmiş olup örneklem grubunu oluşturan öğretim elemanlarına uygulanmaya koyulmuştur. Araştırmanın çalışma evrenini, 2008- 2009 eğitim- öğretim yılında İstanbul ilinde Marmara Üniversitesi’ne bağlı Eğitim, İlahiyat ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri’nde (bünyelerindeki tüm bölümler), Fen ve Edebiyat (bünyesindeki sosyal bölümler) ve İletişim Fakülteleri’nde (Hakla ile İlişki ve Tanıtım Bölümü) görev yapmakta olan öğretim elemanları oluşturmaktadır. Bu fakültelerden 41’i profesör, 35’i doçent, 69’u yardımcı doçent, 27’si öğretim görevlisi ve 67’si araştırma görevlisi olmak üzere 239 öğretim elemanı dağıtılan ölçek formlarını işaretlemek suretiyle araştırmaya katkıda bulunmuştur. Araştırmada, elde edilen veriler SPSS 15 (Statistical Package for Social Sciences) for Windows Programı’ndan yararlanarak çözümlenmiştir. Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanmasında bağımsız grup t-testi, Mann Whitney- U ve Kruskal Wallis-H testlerinden yararlanmıştır. Bu araştırmada anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır. Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının görüşlerinde elde edilen verilerin analizi sonucunda le şu sonuçlar elde edilmiştir: • Üniversitede niteliği olumsuz yönde etkileyen en önemli faktörler olarak öğretim elemanlarının yetersizliği, sınıflardaki öğrenci sayısının fazlalılığı, kaynak yetersizliği ve akademik performans denetim sisteminin bulunmayışı ya da iyi bir biçimde işlenemeyişi şeklinde sıralanabilir. • Öğrenci sayısının fazlalılığı, zaman ve ortam sağlanmaması, araştırma fonları verilmemesi, akademik yükün fazla olması, yurt dışına gitmek için fırsat verilmemesi nedenleri ile öğretim elemanlarının hem göreve karşı memnuniyeti düşmekte hem de arzu edilen düzeyde bilimsel araştırma ve yayın gerçekleştirmemekte ve zamanlarının en büyük bölümünü eğitim ve öğretime harcamak zorunda kalmaktadırlar. • Araştırmaya dâhil edilen öğretim elemanlarının çoğu akademik personel olduktan sonra her hangi bir uyum programına dâhil edilmemişlerdir. • Araştırma kapsamındaki öğretim elemanlarının çoğunun üniversite içi üstlendikleri idari görevler, yaptıkları araştırma ve yayın, öğretimin kalitesinin gelişmesine katkıda bulundukları ve üniversiteye verdikleri hizmetten dolayı aldıkları takdir konularda memnun olmadıkları belirlenmiştir. • Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının çoğunun gerçekleştirdikleri akademik faaliyetlerden memnun oldukları belirlenmiştir. • Araştırma kapsamında yer alan öğretim elemanlarının çoğunun bulundukları konum ve taşıdıkları akademik unvandan memnun oldukları ortaya çıkmaktadır. • Öğretim elemanlarının çoğunun yönetimden aldıkları maddi ve manevi desteklerden tatmin duymadıkları belirlenmiştir. • Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının akademik yükleri ve akademik çalışmaya verdikleri zaman konularda memnun oldukları belirlenmiştir. • Öğretim elemanlarının çoğu, bu araştırmada gösterilen akademik yükseltme kriterlerinin akademik performans değerlendirme işlemlerinde önemli bir yer tuttuğunu belirtmişledir. • Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının akademik yükseltme işlemlerinde kullanılan kriterlerin özel hayatlarını ve bazı akademik etkinliklerini olumsuz yönde etkiledikleri belirlenmiştir. • Öğretim elemanlarının çoğu, akademik yükseltme kriterlerinin üniversitede akademik piramidi bozduğu fikrinde oldukları belirlenmiştir. • Öğretim elemanlarının araştırma yapmalarını olumsuz yönde etkileyen faktörler şu şekilde sıralanmıştır; verilen parasal ödülün az olması, unvan almak için araştırmaların yapılması, araştırmaların sonuçları ile ilgilenilip önemsenmemesi, araştırmacıların takdir edilmemesi, araştırma yapmak için yardımcı kadronun var olmaması, toplum ile bağlantılı olmaması ve araştırmacıların desteklenmemesidir. Problemlerden hareketle çeşitli öneriler üretilmiştir. SUMMARY The basic functions of universities that are Higher Education Institutes, may be summarized as to do researches, to offer top level training and education and to render several services to the society. When these said functions are analyzed closely, the universities are responsible for producing knowledge and spreading out that knowledge, for supporting national development and growth, for raising skilled and qualified individuals for those trades. These functions are mostly performed in the university medium by the faculty members. Likewise it is possible to outline the main roles of the faculty members as to offer qualified training-education, to make and publish high-tech research, to perform domestic administrative duties within the university, to offer several services to the community, to act as academic consultant to students, to serve as thesis advisor for the postgraduate students and to develop the quality of education. Therefore the academic performance of the faculty members serving at the universities is required to be evaluated; furthermore the criterias used in assessment of academic performance need to be comprehensive and contemporary. Thus the assessment of academic performance is required to be constantly revised. This study hereby is considered to contribute both for training qualified faculty members and for improvement of training in determining the criterias used in assessment of academic performance of faculty members employed at the universities, the development maintained and the significance it bears. The general purpose of this research is to analyze the assessment criterias of the performance of the academic personnel. Within the frames of this general purpose, it is intended to determine the satisfaction level of faculty members forward the assessment procedures of their academic performance, the level of their satisfaction forwards the duties, the rate of respective significance of the assessment criterias used for performance of the academic personnel in assignment of academic promotions, the direction of development maintained by the academic promotion criterias for the improvement of faculty members, the factors that prevent the academic personnel to do researches, the degree at which the faculty members perform the duties assigned to them for the last two years. In the research, a general scanning model has been structured and arranged compliant with the purpose of determining the views of the academic personnel regarding analysis of the assessment criterias of the academic performance. The data of the research have been obtained by literature review and through application of inquiry developed by faculty members consisting of the sampling group. The Inquiry consists of eight parts. Each part of the Inquiry has been processed as an individual inquiry (the data of the first part were used as inconstant variables). The inquiry issued for collection of data, has been realized as a pilot study after language validity has been made referring to the view of the experts. At the result of pilot study, the inquiry has taken its final form and started to be applied for the faculty members constituting the sampling group. The study medium of the research consists of the faculty members serving at the Faculties of Education, Theology, Economical and Administrative Sciences (including all of the domestic divisions), the Faculty of Art and Sciences (including the Social divisions) and Communication (including Public Relations and Advertisement divisions) affiliated to Marmara University in the province of Istanbul for the educational year of 2008- 2009. Totally 239 academic members from these faculties marked and returned the self devices questionnaires, 41 of whom were professors, 35 were associate professors, 69 were assistant associate professors, 27 were lecturers and 67 were researchers. The data obtained in the research were solved as based on the program SPSS 15 (Statistical Package for Social Sciences) for Windows. In analysis and interpretation of the data, independent group t-test, Mann Whitney- U and Kruskal Wallis-H tests were used. In this research the level of meaningfulness sought is 0.05. As the result of analysis of data obtained from the views of the participant faculty staff, following results have been concluded: • The main factors that affect the quality adversely may be listed in order as insufficiency of the faculty members, the crowded students in the classrooms, inadequate resources and lack of or inoperativeness of control system of academic performance. • Due to reasons of large number of students, maintenance of time and environment, restriction of research funds, too much academic burden, limitation of opportunity to go abroad, the faculty members were neither satisfied with their duties nor were able to perform scientific researches and publication at desired level and they have to spend a lot of their time for training and educating. • Most of the faculty members who participate in the research were not included in the adaptation program. • Majority of the faculty members included within the scope of research expressed that they were unsatisfied with the appreciations they receive for the administrative duties assigned to them within the university, the researches and publications performed by them, their contribution to the development of quality of education and for the services they rendered for the university. • It was determined that most of the faculty members who participate in the research were satisfied with the academic activities they have performed. • It was determined that most of the faculty members who participate in the research were satisfied with their actual positions and the academic titles they bear. • It was determined that most of the faculty members were not satisfied with the substantial and moral supports they receive from the administration. • It was determined that the faculty members who participate in the research were satisfied with their academic burdens and the time they spent for academic studies. • Many of the faculty members pointed out that the academic promotion criterias mentioned in this research play an important role in assessment procedures of academic performance. • It was determined that the criterias used in academic promotion procedures of the faculty staff who participate in the research have an adverse effect on their private lives and on some of their academic activities. • Most of the faculty members pointed out that they were of the opinion that the academic promotion criterias spoil the academic pyramid at the university. • The factors that have an adverse effect on the research of the faculty members may be listed in order as follows; limited monetary reward, researches made for the purpose of gaining an academic title, not to take the results of researches into consideration, not to appreciate the researches, lack of assistant staff for making a research, not being associated with society and the researchers not being supported. Some recommendations were made related to the perceived problems.