Küresel enerji odağı "Hazar Denizi'nin" jeopolitik önemi

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: UMIDA ISLAMOVA

Danışman: Meral Balcı

Özet:

Jeopolitik ve jeostratejik .neme sahip olan Hazar Denizi’nin hukuki statüsü sorunu

Sovyetler Birliği d.neminden başlayarak, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından günümüze

kadar süren ve bir.ok anlaşmalar yapılmasına rağmen, kesin bir ..züme kavuşturulamayan

mesele haline d.nüşmüştür. ..zülemeyen mesele haline d.nüşen Hazar Denizi’nin

sorunlarının başında geleneksel kaynaklar bakımından zengin olması yatmaktadır. Bu .nemli

karmaşık durum, Hazar Denizi’nin hukuki statüsü sorununu ortaya .ıkarmıştır. Hazar’a

kıyıdaş olan ülkeler arasında bu b.lgenin zenginliklerini paylaşmasında ciddi sorunlar

yaşanmıştır ve b.yle bir durum kıyı devletlerinin Hazar Havza’sında hak ettikleri sınır

.izgileri meselesini de gündeme getirmiştir.”

“.alışmada Hazar Denizi’nin hukuki statüsü sorununun kıyıdaş ülkelere olan etkisi

yanında post - kolonyal teorinin s.mürgecilik üzerine g.rüşleri ve SSCB’nin Orta Asya’da

yaptığı yayılmacılık politikası ile karşılaştırılarak sorunun asıl nedeninin ne olduğu

araştırılmaktadır. Hazar’ın enerji bakımından zengin olması Sovyetler Birliği d.neminde

Hazar Denizi i.in s.z sahibi ülkelerin SSCB ve İran’ın olmasına rağmen, bu b.lge bir otoriter

gü. olan SSCB tarafından y.netilmiş ve b.lge ile ilgili kararlar bu ülke tarafından alınmıştır.

Sovyetler Birliği’nin ..kmesinden sonra Hazar’ın üzerine karar alıcı devletlerin sayısının

.oğalması nedeniyle Hazar Havzası problemleri ..zülemeyen bir hal almış, tezde de bu

problemler incelenmiştir.”

“SSCB d.neminde kıyı devletlerinin y.netimi, siyaseti, ekonomisi ve bir.ok alanları

“Merkezi” bir b.lgeye bağlı olarak y.netilmiştir. Sovyetler Birliği’nin ..küşü sonrasında da

“B.lgesel Gü.” olan Rusya’nın kıyı ülkelerine g.re, Hazar Denizi b.lgesinde s.z sahibi ülke

konumunda olduğu akademik belgeler .er.evesinde ortaya konmaktadır. Hazar Denizi’nin

Hukuki Statü sorunu Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku S.zleşmesi (BMDHS)1 bakımından

araştırılarak, Hazar’ın BMDHS’ne g.re hangi statüye uygun olduğu belirlenmektedir. Küresel

dünyanın dijitalleşmesi ile enerji kaynaklarının değerlerinin artması küresel iktidar

devletlerinin odağını enerji bakımından zengin olan b.lgelere y.neltmiştir. Enerji kaynak

bakımından dünya üzerinde .nemli paya sahip olan Hazar Denizi, zengin kaynaklara sahip

1 Tezin bu b.lümünden itibaren, “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi”, kısaltma olarak “BMDHS”

şeklinde kullanılacaktır.

olması nedeniyle “Küresel Gü. .lkeleri” olan ABD, Rusya, .in ve küresel gü. olma

potansiyeli olan Türkiye gibi küresel gü.lerin enerji ihtiyacını karşılaması acısından

ekonomik ve ticari boyuttan büyük .nem taşımaktadır. Bu .alışma, hayatın vazge.ilmez

kaynağı olan enerji kaynakları acısından küresel odak nokta b.lgesine d.nüşen Hazar

Denizi’ne dikkatlerin .evrildiğini belgeleyen, politik ekonomi y.nden küresel ülkelerin

b.lgedeki .ıkarlarını a.ıklayan akademik ve ampirik belgeler .er.evesinde

değerlendirilmektedir.”