Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Şenay Turan
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Bahattin Yalçın
Eş Danışman: İbrahim İlker Özyiğit
Özet:ÜLKEMİZDE YAYGIN OLARAK KULLANILAN BAZI TIBBİ BİTKİLERİN YAPRAKLARINDA AĞIR METAL VE MİNERAL BESİN ELEMENT İÇERİKLERİNİN TAYİNİ Bu çalışmada İstanbul’da Çemberlitaş, Eminönü ve Kadıköy olmak üzere üç ayrı bölge aktarlarında satılan ve bitkisel tedavilerde yaygın olarak kullanılan 46 adet tıbbi bitki alınmış olup, bunların yaprak örneklerinde aşağıda belirtilmiş olan ağır metal ve mineral besin element miktarları Perkin Elmer marka, Optima 7000 DV Series model, ICP-OES cihazı kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmamızda, yapraklarında ağır metal ve mineral besin element miktarları bakılacak olan ve çalışmanın materyalini oluşturan 46 adet tıbbi bitki; Citrus aurantium L. (Turunç), Ruta graveolens L. (Adi sedef otu), Tussilago farfara L. (Öksürük otu), Artemisia dracunculus LEDEB (Tarhun), Cynara scolymus L. (Enginar), Sorbus domestica L. (Üvez), Lavandula stoechas L. (Karabaş otu), Olea europaea L. var. europaea (Zeytin), Symphytum officinale L. (Karakafes otu), Alkanna tinctoria TAUSCH (Havacıva), Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK (Çoban çantası), Ficaria verna HUDS (Basur otu), Galium aparine L. (Yoğurt otu), Equisetum arvense L. (Atkuyruğu), Hypericum perforatum L. (Sarı kantaron), Solidago virgaurea L. (Altın başak), Achillea millefolium L. (Civanperçemi), Helianthemum vulgare (L.) MOENCH (Altın otu), Plantago lanceolata L. (Sinirli ot), Humulus lupulus L. (Şerbetçi otu), Artemisia absinthium L. (Pelin otu), Rubus fruticosus Weithe & Nees (Böğürtlen), Laurus nobilis L. (Defne), Alchemilla alpine L. (Aslan pençesi), Cassia acutifolia Mill (Sinameki), Ocimum basilicum L. (Reyhan), Melissa officinalis L. (Oğul otu), Persea gratissima MILL (Avokado), Ginkgo Biloba L. (Mabet Ağacı), Rosmarinus officinalis L. (Biberiye), Juglans regia L. (Ceviz), Taraxacum officinale CASS (Karahindiba), Morus nigra L. (Karadut), Lycopodium clavatum L. (Kurtpençesi), Avena sativa L. (Yulaf), Camellia sinensis L. (Yeşil çay), Lamium album L. (Ballıbaba), Fumaria officinalis L. (Şahtere otu), Foeniculum vulgare MILLER (Rezene), Viscum album L. (Ökse otu), Myrtus communis L. (Mersin yaprağı), Origanum majorana L. (Mercan köşk), Berberis vulgaris L. (Kadıntuzluğu), Cinchona succirubra Pav (Kına kına), Sideritis condensata Boiss. & Heldr. (Dağ Adaçayı), Salvia officinalis L. (Adaçayı)’dır. Çalışma kapsamında, örnek bitki yapraklarında bakır (Cu), bor (B), çinko (Zn), demir (Fe), kadmiyum (Cd), kalsiyum (Ca), krom (Cr), kurşun (Pb), magnezyum (Mg), mangan (Mn), nikel (Ni), potasyum (K) ve sodyum (Na) miktarları belirlenmiştir. Bitkilerin yapraklarında en yüksek bakır miktarı havacıva (8,356 mg/kg) ve en düşük atkuyruğu (0,045 mg/kg) bitkilerinde ölçülürken, diğer elementlerin en yüksek ve en düşük olduğu değerler ise aşağıdaki gibi ölçülmüştür. Bor, en yüksek avokado (78,125 mg/kg) ve en düşük yeşil çay (0,069 mg/kg) bitkilerinde; çinko, en yüksek karakafes otu (31,630 mg/kg) ve en düşük üvez (2,692 mg/kg) bitkilerinde; demir, en yüksek karakafes otu (848,744 mg/kg) ve en düşük mersin yaprağı (38,523 mg/kg) bitkilerinde; kadmiyum, en yüksek sarı kantaron (0,518 mg/kg) ve en düşük mercan köşk (0,024 mg/kg) bitkilerinde; kalsiyum, en yüksek zeytin (12767,855 mg/kg) ve en düşük basur otu (944,263 mg/kg) bitkilerinde; krom, en yüksek karahindiba (4,599 mg/kg) ve en düşük altın başak (0,016 mg/kg) bitkilerinde; kurşun, en yüksek karahindiba (3,552 mg/kg) ve en düşük öksürük otu (0,009 mg/kg) bitkilerinde; magnezyum, en yüksek atkuyruğu (2812,800 mg/kg) ve en düşük kına kına (107,187 mg/kg) bitkilerinde; mangan, en yüksek karabaş otu (90,102 mg/kg) ve en düşük kına kına (4,926 mg/kg) bitkilerinde; nikel, en yüksek öksürük otu (5,421 mg/kg) ve en düşük avokado (0,003 mg/kg) bitkilerinde; potasyum, en yüksek öksürük otu (15453,120 /kg) ve en düşük havacıva (812,585 mg/kg) bitkilerinde; sodyum, en yüksek karakafes otu (3150,314 mg/kg) ve en düşük karadut (10,432 mg/kg) bitkilerinde ölçülmüştür. Bitki numuneleri önce toz haline getirilip, daha sonra analizde kullanılmak üzere 0,100-0,200 gr aralığında tartılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen minimum ve maksimum element değerleri karşılaştırıldığında, analizi yapılan bitkilerin demir ve sodyum dışında ağır metal ve mineral element miktarları bakımından aşırı miktarlarda veya toksik etki gösterebilecek seviyelerde olmadığı görülmüştür. Böylelikle, İstanbul’da tedavi amacıyla satılan tıbbi bitkilerin insan sağlığı açısından risk taşımadıkları tespit edilmiştir. Nisan, 2014 Şenay TURAN ABSTRACT DETERMINATION OF HEAVY METALS AND MINERAL ELEMENTS IN LEAVES OF SOME WIDELY USED MEDICINAL PLANTS IN OUR COUNTRY In this study, from three different districts of Istanbul (Çemberlitaş, Eminönü and Kadıköy), the leaves of widely used 46 medical plants were collected and their heavy metals and mineral elemenst were analysed by Optima 7000 DV Series model, ICP-OES, Perkin Elmer. The medicinal plants analyzed in this study are; Citrus aurantium L. (bitter orange), Ruta graveolens L. (common rue), Tussilago farfara L. (coltsfoot), Artemisia dracunculus LEDEB (tarragon), Cynara scolymus L. (artichoke), Sorbus domestica L. (rowan berry), Lavandula stoechas L. (lavender), Olea europaea L. var. europaea (olive), Symphytum officinale L. (comfrey), Alkanna tinctoria TAUSCH (alkanet), Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK (shepherd's-purse), Ficaria verna HUDS (lesser celandine), Galium aparine L. (yoğurt otu), Equisetum arvense L. (common horsetail), Hypericum perforatum L. (St John's wort), Solidago virgaurea L. (goldenrod), Achillea millefolium L. (common yarrow), Helianthemum vulgare (L.) MOENCH (scale fern), Plantago lanceolata L. (sinirli ot), Humulus lupulus L. (common hop), Artemisia absinthium L. (absinthe), Rubus fruticosus Weithe & Nees (blackberry), Laurus nobilis L. (laurel), Alchemilla alpine L. (foalfoot), Cassia acutifolia Mill (senna), Ocimum basilicum L. (basil), Melissa officinalis L. (lemon balm), Persea gratissima MILL (avocado), Ginkgo Biloba L. (ginkgo), Rosmarinus officinalis L. (rosemary), Juglans regia L. (walnut), Taraxacum officinale CASS (dandelion), Morus nigra L. (black mulberry), Lycopodium clavatum L. (ground pine), Avena sativa L. (oat), Camellia sinensis L. (gren tea), Lamium album L. (white nettle), Fumaria officinalis L. (common fumitory), Foeniculum vulgare MILLER (fennel), Viscum album L. (common mistletoe), Myrtus communis L. (myrtle), Origanum majorona L. (sweet marjoram), Berberis vulgaris L. (barberry), Cinchona succirubra Pav (cinchona), Sideritis condensata Boiss. & Heldr. (mountain sage), Salvia officinalis L. (common sage). In this study, the amounts of copper (Cu), boron (B), zinc (Zn), iron (Fe), cadminium (Cd), calcium (Ca), chromium (Cr), mercury (Pb), magnesium (Mg), mangan (Mn), nickel (Ni), potasium (K) and sodium (Na) were determined in leaves of plant samples. The highest amount of copper in the plant samples was measured in alkanet leaves with 8,356 mg/kg and the lowest amount in the common horsetail with 0,045 mg/kg. The other measured the hightest and the lowest amounts follow; Boron, the highest amount in avocado leaves with 78,125 mg/kg, the lowest amount in gren tea leaves with 0,069 mg/kg; Zinc, the highest amount in comfrey leaves with 31,630 mg/kg, the lowest amount in rowan berry leaves with 2,692 mg/kg; Iron, the highest amount in comfrey leaves with 848,744 mg/kg, the lowest amount in myrtle leaves with 38,523 mg/kg; Cadminium, the highest amount in St John's wort leaves with 0,518 mg/kg, the lowest amount in sweet marjoram leaves with 0,024 mg/kg; Calcium, the highest amount in olive leaves with 12767,855 mg/kg, the lowest amount in lesser celandine leaves with 944,263 mg/kg; Chromium, the highest amount in dandelion leaves with 4,599 mg/kg, the lowest amount in goldenrod leaves with 0,016 mg/kg; Mercury, the highest amount in dandelion leaves with 3,552 mg/kg, the lowest amount in coltsfoot leaves with 0,009 mg/kg; Magnesium, the highest amount in common horsetail leaves with 2812,800 mg/kg, the lowest amount in cinchona leaves with 107,187 mg/kg; Mangan, the highest amount in lavender leaves with 90,102 mg/kg, the lowest amount in cinchona leaves with 4,926 mg/kg; Nickel, the highest amount in coltsfoot leaves with 5,421 mg/kg, the lowest amount in avocado with 0,003 mg/kg; Potasium, the highest amount in coltsfoot leaves with 15453,120 mg/kg, the lowest amount in alkanet leaves with 812,585 mg/kg; Sodium, the highest amount in comfrey leaves with 3150,314 mg/kg, the lowest amount in black mulberry leaves with 10,432 mg/kg. Plant smaples were milled and then weighed as 0,100-0,200 g for analysis. When compared the minumum element values with maximum element values, excluding of iron and sodium, it was seen that the analysed samples do not contain toxic amounts of any heavy metals. Therefore, this study showed that the plants which are sold for curing in Istanbul/Turkey do not have a risk for human health. April, 2014 Şenay TURAN