Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ömer Özbek
Danışman: ALİ BENLİ
Özet:Belâgatın bir alt disiplini olan meʻânînin konusu olan ıtnâba ‘‘bir düşünceyi fazladan doldurmalara ve uzatmalara girmeksizin alışık olunan lafızlardan daha fazla lafızla ifade etmek’’ şeklinde ıstılahi bir anlam yüklenmektedir. Itnâb, ilk dönem belâgat âlimlerinin bahsettiği ve de açıkladığı en eski sanatlardan birisidir. Ebu Amr b. Aʻlâ, Halil b. Ahmed ve Câhız gibi ilk dönem belâgat âlimleri sözü uzatmak anlamında tatvîl, itâle, iksâr, teksîr, bast, istiksâ, ishâb ve tezyîl terimlerini kullanmakta, İbnü’l-Esîr ve İbn Sinân el-Hafâcî gibi âlimler onu tatvîl (itâle), haşiv ve ishâbtan ayırmakta, daha sonra gelen başta Sekkâkî olmak üzere birçok âlim, onu meʻânî ilminin bir bölümü olarak ele almaktadırlar. Itnâbı İbnü’l-Esîr gibi bazı âlimler yapısından hareketle, Sekkâkî ve Kazvînî gibi bazı âlimler gayesinden hareketle ele almakta, daha sonra gelen Suyûtî gibi bazı âlimler ise bu iki durumu göz önüne alarak hem yapısı hem de gayesinden hareketle ikili bir taksime gitmektedirler. Itnâb üslûbu, Belâgat ilminin tam anlamıyla teşekkülünü tamamladıktan sonra kaleme alınan eserlerde me‘ânînin bablarından biri olan Itnâb-Îcâz-Müsâvat başlığı altında kendine yer bulmuştur. Bu çalışmada ıtnâb üslûbunun geçmişten günümüze süregelen gelişim süreci ve diğer üslûplarla olan ilişkisi, Belâgat literatüründe çeşitlerinin hangi bağlamda ortaya konulduğu ve neler olduğu örnekleriyle beraber ele alınmıştır. Ayrıca Kur’ân-ı Kerîm, Hadis, Arap şiiri ve nesrinden örnekler getirilerek ıtnâbın, halin gereğince îcâz gibi sıklıkla kullanılan önemli bir edebi üslûp olduğu ortaya konulmaktadır. Anahtar Kelimeler : Arap Dili, Arap Belâgatı, Kur’ân-ı Kerîm, Itnâb, Söz Katma. ABSTRACT As being one of the subjects for “Me’ânî” which is a subfield of Rhetoric, “Itnâb” is explained with a technical meaning as “expressing an idea without any additional stuffings and extensions but with more than expected “lafz”. Itnâb is one of the oldest arts that mentioned and explained by the early scholars of rhetoric. Like Ebu Amr b. Aʻlâ, Halil b. Ahmed and Câhız, early scholars used the terms, “tatvîl, itâle, iksâr, teksîr, bast, istiksâ, ishâb and tezyîl” to define making the short stories long; some scholars like Ibnü’l-Esîr and Ibn Sinân el-Hafâcî differentiated it from “tatvîl (itâle), hashiv and ishâb” and recently scholars like Sekkâkî and many others, defines it as a part of “Me’ânî”. Like Ibnu’l-Esîr, some of the scholars approached Itnâb by considering it’s structure; some of them like Sekkâkî and Kazvînî considered it’s purpose and mainly Suyûtî and many other recently scholars drew a dichotomy by considering both the structure and purpose dimensions. The linguistic art “Itnâb style” was classified under the “Itnâb-Îcâz-Musâvat” subject as a subfield for Me’ani, in works which are written up after science of Rhetoric is literally completed it’s formation. In this work, from past to present continued development process of the “Itnâb style” and it’s relevance with other linguistic arts, how it’s types are classified in Rhetoric literature and what they are, are explained with examples. Also by gathering examples from Quran, Hadith-i Sharif and Arabic poetry and prose, it’s found out that, Itnâb is an important linguistic art which is used as often as Îcaz when applicable. Keywords : Arabic language, Arabic Rhetoric, Linguistic Art, Itnâb