Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hıdır Karaduman
Danışman: CEMİL ÖZTÜRK
Özet:6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE DİJİTAL VATANDAŞLIĞA DAYALI ETKİNLİKLERİN ÖĞRENCİLERİN DİJİTAL ORTAMDAKİ TUTUMLARINA ETKİSİ VE ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİNE YANSIMALARI Bilgi iletişim teknolojilerinde (BİT) yaşanan gelişmeler, dünyada sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda pek çok değişikliği beraberinde getirmektedir. Son yıllarda bu gelişmelerin vatandaşlık çalışmalarına yansımaları dikkat çekmektedir. Bu bağlamda ele alınan kavramlardan biri olan dijital vatandaşlık bilgi ve iletişim teknolojilerinin yasal, etik, güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanımını sağlayan davranışları çevrimiçi ortamda savunmak ve uygulamak olarak tanımlanabilmektedir. Gün geçtikçe bireylerin internet ve dijital iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla, çevrimiçi toplumun etkin birer üyesi olarak dijital vatandaşlara dönüştüğü görülmektedir. Ancak bu durum etik, gizlilik ve güvenlik, sağlık, iletişim vb. sorunları beraberinde getirmektedir. Bireylerin yaşayabilecekleri bu tür sorunlarla başa çıkabilmeleri ve etkili dijital vatandaşlar olabilmelerinin yolu, onların okullarda ilköğretim kademesinden başlayarak eğitilmeleriyle gerçekleştirilebilir. İlköğretim programı içerisinde yer alan sosyal bilgiler dersi dijital vatandaşlık eğitiminin etkili bir biçimde gerçekleştirilebileceği derslerden biridir. Bu araştırmanın amacı, 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı olarak gerçekleştirilen etkinliklerin, öğrencilerin dijital ortamdaki tutumlarına etkisini ve öğrenme-öğretme sürecine yansımalarını incelemektir. Bu nedenle araştırmada deneme modellerinden ön test-son test ve kontrol gruplu yarı deneysel model tercih edilmiştir. Ayrıca araştırmada deneysel desen ile birlikte araştırmanın geçerliliğini ve inanırlığını arttırmak amacıyla yöntem çeşitlemesi yapılmış, baskın olan nicel verilerin yanı sıra daha az baskın olan nitel verilerden yararlanılmıştır. Araştırmaya ilişkin uygulama, 2008–2009 öğretim yılının bahar döneminde Eskişehir ili İbrahim Karaoğlanoğlu İlköğretim Okulu’nda deney ve kontrol grubu olarak belirlenen 6-C ve 6-D sınıflarında gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya deney ve kontrol grubunda olmak üzere toplam 60 öğrenci katılmıştır. Araştırmada dijital vatandaşlığa dayalı etkinlikler, Sosyal Bilgiler dersi 6. sınıf “Ülkemiz ve Dünya”, “Demokrasinin Serüveni” ve “Elektronik Yüzyıl” üniteleri kapsamında 23.03.2009–01.06.2009 tarihleri arasında 36 ders saatinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri, kişisel bilgi formu, Dijital Vatandaşlık Tutum Ölçeği, yarı yapılandırılmış görüşme, öğrenci günlüğü, dijital vatandaşlığa dayalı olarak hazırlanan etkinlikler ve öğrencilerle gerçekleştirilen MSN Messenger yazışma kayıtları olmak üzere farklı veri toplama araçlarıyla toplanmıştır. Araştırmayla ilgili nicel verilerin istatistiksel çözümlemelerinde SPSS 17 paket programından yararlanılmıştır. Araştırmanın nitel verilerinin çözümlenmesinde ise QSR-Nvivo 7 programından yararlanılmış ve betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak ortaya çıkan sonuçlar şöyle sıralanabilir: • Araştırma sonucunda, dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital vatandaşlığın etik ve sorumluluk, iletişim, gizlilik ve güvenlik, haklar ve erişim tutumları üzerinde istatistiksel bakımdan anlamlı bir etki yaptığı saptanmıştır. Ayrıca araştırma sonucunda, dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital vatandaşlığın etik ve sorumluluk, gizlilik ve güvenlik, haklar ve erişim tutumlarının kalıcılığı üzerinde istatistiksel bakımdan anlamlı bir etki yaptığı görülürken, iletişim tutumunun kalıcılığı üzerinde istatistiksel bir etkisinin olmadığı görülmektedir. • Öğrenciler dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin dijital ortamdaki tutumları açısından fikri mülkiyet ve telif hakkı, aşırma, dijital ortamdaki insanlara saygı duyma, dijital ortamda diğer insanlarla konuşurken anlaşılır olma, kötü söz kullanmama, Türkçe dil kurallarına dikkat etme, kişisel bilgileri paylaşmama, aldatıcı mesajlara inanmama, kişisel şifrelerini paylaşmama gibi konularda olumlu yansımalarının olduğunu belirtmiştir. • Öğrenciler dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerle gerçekleştirilen sosyal bilgiler dersinin araştırma temelli, etkileşimli, teknoloji destekli, etkinlik temelli, yoruma dayalı, grup çalışmalarına dayalı ve eğlenceli olduğunu ifade etmiştir. • Öğrenciler, dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin gerçekleştirilmesi sürecinde öğretmenin materyal ve etkinlik hazırlayarak uygulama, bilgisayarı ve interneti öğrenme amaçlı kullanma, öğrenme-öğretme sürecine rehberlik etme, eğlenerek öğrenmeyi sağlama ve öğrencileri etkinleştirme rol ve sorumluluklarını üstlendiğini ifade ederken kendilerinin grup çalışmalarına katılma, arkadaşlarının fikirlerini alma, değerlendirme çalışmaları yapma, kaynak getirme, öğretmene yardım etme ve internetten araştırma yapma gibi roller üstlendiklerini belirtmiştir. • Öğrenciler, dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin sosyal bilgiler dersindeki akademik başarılarının artmasını, farkına varmadan kalıcı öğrenmeler gerçekleştirmelerini, tahmin etmedikleri yeni ve ilginç konuları öğrenmelerini, karıştırdıkları kavramları düzeltmelerini, yorumlama becerilerinin gelişmesini ve sosyal vatandaş olmalarını sağladığını belirtmiştir. • Öğrenciler, dijital vatandaşlığa dayalı etkinlikler aracılığıyla sosyal bilgiler dersine daha fazla değer verdiklerini, öğrenme merakı ve ilgilerinin artığını ve dersten zevk almaya başladıklarını ifade etmiştir. Anahtar Sözcükler: Sosyal Bilgiler, vatandaşlık eğitimi, dijital vatandaşlık. ABSTRACT THE EFFECTS OF DIGITAL CITIZENSHIP BASED ACTIVITIES ON STUDENTS’ ATTITUDES IN DIGITAL ENVIRONMENTS AND REFLECTIONS TO LEARNING TEACHING PROCESS IN THE 6TH GRADE SOCIAL STUDIES COURSE Developments in information and communication technologies (ICT) cause many changes in the context of the social, cultural and economic areas in the world. In recent years, reflections of those developments on citizenship studies take attention. Digital citizenship which is one of the concepts being discussed in this regard can be defined as supporting and applying the behaviors which provide legal, ethic, safe and accountable usage of information and communication technologies in online environments. With the increasingly widespread usage of the Internet and the other digital tools, individuals are transforming into the digital citizens as the active members of the online society. However, this situation causes some problems about ethic, privacy, safety, health, communication, etc. In order to cope with these problems and to be active digital citizens, individuals should be educated starting with primary school. Social studies course taking place in primary education program is one of the courses in which digital citizenship education can be achieved. The aim of the study is to examine the effects of digital citizenship based activities on students’ attitudes in digital environments and reflections to learning teaching process in the 6th grade social studies course. For that reason / accordingly, pre-test/post-test controlled grouped quasi-experimental model was used in the study. Additionally, for the purpose of providing validity and reliability of the study dominant less dominant design was used, which is among multimethod models that qualitative and quantitative designs are approaching together. While the quantitative approach was dominant in this research, the qualitative one is less dominant. This study was put into practice in 2008-2009 spring term, in Eskişehir Karaoğlan Primary School and in 6-C and 6-D classes which were determinated as experimental and control groups. 60 students participated to study in experimental and control groups. Activities based on digital citizenship were implemented in the scope of the “Our Country and the World”, “Adventure of Democracy” and “Electronic Century” units in 6th grade social studies course, from 23.03.2009 to 01.06.2009 in 36 hours. Individual information form, Digital Citizenship Attitude Scale, semi-structured interview, students’ diaries, activities based on digital citizenship and MSN records were formed the data collection tools of this study. SPSS 17 was used to statistical analyses of the quantitative data. Qualitative data were analyzed with QRS-Nvivo 7 program and descriptive analyses technique was used in this process. Results of the study based on the findings can be listed as following: • At the end of the study, it was seen that activities based on digital citizenship made a statistically significant effect on the attitudes of the students towards the ethic and accountability, communication, privacy and security, rights and access dimensions of the digital citizenship. In addition to this, activities based on digital citizenship made a statistically significant effect on the permanence of the attitudes towards the ethic and accountability, privacy and security, rights and access dimensions of the digital citizenship, while there wasn’t any statistically significant affect on the permanence of the attitudes towards communication. • Students stated that, activities based on digital citizenship had positive reflections on the dimensions like intellectual property and copyright, plagiarism, regarding people in digital environments, being understandable while talking with others in digital environment, paying attention to the rules of Turkish language, not sharing the individual information, not giving credit for the fallacious messages, not sharing the individual passwords. • Students explained that, social studies course conducted with activities based on digital citizenship is research based, interactive, technology supported, activity based, interpretation based, collaborative and entertaining. • Students explained that, the teacher run with some roles and responsibilities like preparing and implementing the materials and activities, using computer and Internet for the aim of learning, guiding to the learning and teaching process, making learning process funny and activating students while they were participating to group activities, getting opinions of their friends, engaging with evaluation of works, helping to teacher and researching on Internet during the activities based on digital citizenship. • Students stated that, activities based on digital citizenship in social studies course increased their academic achievements in social studies, provided long lasting learning unconsciously, taught them new and interesting issues that they didn’t expect, corrected their misconceptions, developed their interpretation skills and educated them as social citizens. • Students said that they valued social studies course more through the activities based on digital citizenship, their curiosity and interest had increased and they began to please with the social studies course. Keywords: Social Studies, citizenship education, digital citizenship.