Osmanlı arşiv belegelerine göre amele taburları

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2006

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Cengiz Mutlu

Danışman: BÜLENT BAKAR

Özet:

Amele Taburları diyebileceğimiz geri hizmet birlikleri dünyadaki her orduda olduğu gibi Osmanlı Ordusu’nda da yer almıştır. Yol, köprü yapımı gibi lojistik hizmetleri yerine getiren bu askeri sınıfta gayri müslimlerin muvazzaf asker olarak istihdamı, Tersane-i Amire’de 1850’li yıllara kadar gitmektedir. I.Dünya Savaşı’nın patlak vermesine kadar madenler dâhil çeşitli işlerde çalıştırılan bu asker işçilerin etnik dağılımında, savaşın başlamasıyla beraber gayri müslimlerin ağırlığı hissedilmiştir. Tanzimat Fermanı’ndan itibaren gayri müslim vatandaşlarını da ordu saflarına dâhil etmek isteyen Osmanlı Devleti, gerek stratejik gerekse de gayri müslimlerin isteksiz oluşu gibi sebeplerle, 1908’e kadar bu emelini uygulama safhasına sokmamıştır. Balkan Savaşları’nda gayri müslim vatandaşlarının hizmetlerini gördüğü kadar ihanetlerine de tanık olan Babıâli, I.Dünya Savaşı’nın başlamasıyla ordudaki tüm gayri müslimleri silahtan arındırarak onları Amele Taburlarına -işçi taburları- göndermeye karar vermiştir. Babıâli’nin bu kararı almasındaki ana etken hiç kuşkusuz Balkan Savaşları’ndaki acı tecrübelerle beraber, büyük savaşın hemen başındaki Osmanlı Ordu saflarında bulunan bazı Ermenilerin Rus Ordusu tarafına gönüllü olarak geçmeleriydi. Günümüzde dahi Ermeni sorununda dünya kamuoyunu meşgul eden Babıâli’nin bu kararıyla, Osmanlı gayri müslimleri yol yapım çalışmalarından, zirai faaliyetlere, demiryollarından fabrikalara kadar birçok geri hizmet alanında, yaşlı müslüman erlerle beraber istihdam edilmişlerdir. Elbetteki, yüzyıllardır ticaret, zanaatla iştigal eden gayri müslimlere, bu alanlarda hizmet etmek ağır gelmiş ve Amele Taburlarında savaşın başlangıcından sonuna kadar çeşitli firar hadiseleri müşahede edilmiştir. Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla diğer muharip sınıflarla beraber terhis edilen gayri müslim askerler milli mücadele sırasında da bir süre amele sıfatıyla istihdam edilmişlerdir. ABSTRACT According To The Ottaman Archive Documents Labour Battalions İn The First World War. Back service unions, as we can call labour Battalions, like in every army in the world, has taken its place in Ottoman army, too. In this military class which carries out the logistical services such as road and bridge construction, the employment of the non muslims as a regular soldier goes back to the Tersane-i Amire to the 1850's. Up to the beginning of First World War work in various labouries including mines, the ethnic distrubition of this Labour Battallion, with the beginning of the First World War responsibility of the non muslims has been viewed. The Ottoman Empire, wanted to include the non muslim citizens to the army after the Tanzimat, by the reasons of strategic and the unwillingness of the non muslims, didn't put into practice this desire until 1908's. The Babıâli, witnessed to the services and this loyalty of the non muslim citizens at Balkan Wars, decided to send them to the Labour Battalions by disarming all of them by the beginning of first World War. The main reason of taking this decision of Babıali, undoubtly, besides the tragic experiments at Balkan Wars, was the participation of Armenians to the side of Russions by willingly.They were at the side of Ottomans at the beginning of the great war. Even today, with the decison of Babıali's, keeping busy the World public opinion, Ottoman non muslims has been employed from the road constructing to the agricultural works, from the railways to the fabrics with the old muslim soldiers in many back services unions. Certainly, to the non muslims dealing with trade and crafts for hundred years, servicing in these department has touched their honour and the escaping affairs has been viewed from the beginning to the end of the war. Non muslim soldiers being discharged with the other belligerent unions, had completed their missions in the Ottoma Empires by the Mondros Armistice. After the armistece they were used as a labour battalions in the Turkısh National Struggle for Independence for a while.