Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Abdulnentor Musliu
Danışman: İSMAİL CEBECİ
Özet:ÖZET Modern dönem ile beraber fıkıh farklı meydan okumalara maruz kalmıştır. Yaşadığı bu tecrübenin bir yansıması olarak fıkıh tarihi seyrinde bir dönüşüm yaşanmıştır. Söz konusu bu dönüşümün bir parçası ise literatürde yeni ortaya çıkan bir üslup veya ‘genre’dir. Bu üslup fıkıh geleneğinin kazuistik yapısından genel bir teori oluşturma çabası olarak ifade edilmiştir. Bu süreç XX. yüzyılın bir döneminde belirli İslâm hukukçusu tarafından ortaya konulan eserler yoluyla meydana gelmiştir. Bu tez temsil kabiliyeti yüksek modern dönem İslâm hukukçularının akit hürriyeti ve buna bağlı olarak satım akdinde takyidi şartlara yaklaşımlarını incelemektedir. Zira satım akdi ve takyidi şartlar gerek yeni ortaya çıkan bu üslup ve ‘akit teorisi’ bağlamında gerekse klasik mezheplerin düşünce yapılarında belirleyici bir konumdadır. Özellikle modern dönem içerisinde akitlerde ‘irade özgürlüğü ilkesi’ açısından takyidi şartlar İslâm hukukçularının üzerinde durdukları bir konudur. Nitekim takyidi şartların değerlendirilmesinde İslâm Hukukunun irade özgürlüğüne verdiği önem vurgulanmış ve diğer hukuki sistemlerle mukayeseli bir şekilde ortaya konulmuştur. Söz konusu bu konunun ana eksenini ise mezheplerin görüşleri oluşturmaktadır. Modern dönem İslâm hukukçuları konuyu değerlendirirken hem mezhepler arası hem de İslâm Hukuku ile modern hukuki sistemler arasında karşılaştırmalı bir yöntem izlemişlerdir. İslâm hukukçuları mezheplerin görüşlerini serdederken çağdaş problemlerine yönelik çözüm arayışları içerisinde olmuşlardır. Bu arayışların bir neticesi olarak farklı yaklaşımlar sergilemişlerdir. Söz konusu bu arayışlar bu tez içerisinde değerlendirilip aktarılmaya çalışılmıştır. İÇİNDEKİLER GİRİŞ......................................................................................................................................... 1 II. KONU VE AMAÇ............................................................................................................... 2 III. KISITLAMA VE SINIRLAMALAR............................................................................... 6 IV. KAVRAM........................................................................................................................... 7 V. KAYNAKLAR..................................................................................................................... 9 A. ARAPÇA LİTERATÜR ................................................................................................. 9 B. TÜRKÇE LİTERATÜR................................................................................................ 15 BİRİNCİ BÖLÜM İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE İRADENİN AKİTLERDEKİ ETKİ ALANI VE İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİ I. İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE İRADE’NİN AKİTLERDEKİ ETKİ ALANI.......................................................................................................................... 19 A. İRADE’NİN AKİT İNŞA ETME KONUSUNDA ETKİSİ ......................................... 20 1. İrade’nin Akit İnşa Etme Konusundaki Etki Alanı ................................................... 20 2. İrade’nin Yeni Bir Akit İcat/İnşa Etme Konusundaki Etki Alanı ............................. 23 B. İRADE’NİN AKDİN SONUÇLARINI DÜZENLEME KONUSUNDA ETKİSİ....... 25 1. Akdin Sonuç ve Hükümlerinin Düzenleyicisinin Kim Olduğu Meselesi.................. 25 a. İslâm Hukukçularının Eserlerinde Klasik Fıkıh Geleneğinin Konuya Yaklaşımı. 26 b. İslâm Hukukçularının Günümüz Açısından Değerlendirme ve Teklifleri............. 30 2. Şari’nin Akdin Sonuç ve Hükümlerini Düzenlemesinin Sebep/İllet/Hikmetleri ...... 32 a. Taraflar Arasında Denge ve Eşitlik........................................................................ 34 b. Faiz Şüphesi ........................................................................................................... 34 c. Hukuki Nizamı Koruma......................................................................................... 35 d. Anlaşmazlıkları Önleme – Niza’............................................................................ 35 e. Garar ...................................................................................................................... 36 f. Gabin...................................................................................................................... 36 g. İnsani İradenin Yanılması veya Zulme Meyledebilmesi ....................................... 37 h. Fesadı Önleme ....................................................................................................... 37 II II. İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİNE YAKLAŞIMLARI.................................................................................................................. 38 A. İslâm Hukukçularına Göre Modern Batı Hukukunda İrade Özgürlüğü İlkesi.............. 39 B. İslâm Hukukçularına Göre İslâm Hukukunda İrade Özgürlüğü İlkesi ......................... 40 C. İslâm Hukukçularının Eserlerinde İrade Özgürlüğü İlkesinin Kapsamı ....................... 42 1. Kişinin Başkasıyla Akit Yapabilme Özgürlüğü ........................................................ 43 2. Kişinin Sınırlayıcı Olan Şekli Kayıtlar ve Belirli Törenler Olmaksızın Sırf Rıza ile Akit Yapma Özgürlüğü – Şekil Serbestisi........................................................................ 43 3. Kişinin Yeni bir Akit Yapabilme Özgürlüğü ............................................................ 44 4. Akdin Konusunu Tespit ve Tanzim Özgürlüğü......................................................... 45 İKİNCİ BÖLÜM MODERN DÖNEM İSLÂM HUKUKÇULARININ MEZHEPLERİN TAKYİDİ ŞARTLARA YAKLAŞIMLARI DEĞERLENDİRME BİÇİMİ I. TAKYİDİ ŞARTLAR KONUSUNDA ASIL OLARAK YASAKLIĞI KABUL EDEN YAKLAŞIM................................................................................................................ 49 A. HANEFİ MEZHEBİNİN KONUYA YAKLAŞIMI..................................................... 50 1. Sahîh Şart................................................................................................................... 52 a. Fâsit Şart.................................................................................................................... 56 b. Bâtıl Şart.................................................................................................................... 59 B. MALİKİ MEZHEBİNİN KONUYA YAKLAŞIMI..................................................... 60 1. Sahîh Şart................................................................................................................... 61 2. Fâsit Şart.................................................................................................................... 65 3. Fâsit Şartın Akde Olan Etkisi .................................................................................... 66 C. ŞAFİİ MEZHEBİNİN KONUYA YAKLAŞIMI ......................................................... 67 1. Sahîh Şart................................................................................................................... 68 2. Bâtıl Şart.................................................................................................................... 69 II. TAKYİDİ ŞARTLAR KONUSUNDA ASIL OLARAK MUBAHLIĞI KABUL EDEN YAKLAŞIM................................................................................................................ 70 A. HANBELİ MEZHEBİNİN KONUYA YAKLAŞIMI.................................................. 71 1. Sahîh Şart................................................................................................................... 74 2. Bâtıl şart..................................................................................................................... 76 III ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MODERN DÖNEM İSLÂM HUKUKÇULARININ TAKYİDİ ŞARTLARA YAKLAŞIMLARI ÜZERİNDEN GÜNÜMÜZ PROBLEMLERİNE YÖNELİK ÇÖZÜM TEORİLERİ I. ŞARTLARLA İLGİLİ ÖRF TEORİSİ ÇÖZÜMÜ ..................................................... 80 A. İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE ÖRF TEORİSİNİN ANALİZİ........ 80 B. İSLÂM HUKUKÇULARININ GÜNÜMÜZ PROBLEMLERİ BAĞLAMINDA ÖRF TEORİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ............................................................................. 84 II. TAKYİDİ ŞARTIN AKDİN MUKTEZÂSINA AYKIRI OLMAMA TEORİSİ...... 86 A. İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE TAKYİDİ ŞARTIN AKDİN MUKTEZÂSINA OLMAMA TEORİSİNİN ANALİZİ ..................................................... 86 B. İSLÂM HUKUKÇULARININ GÜNÜMÜZ PROBLEMLERİ BAĞLAMINDA TAKYİDİ ŞARTIN AKDİN MUKTEZÂSINA AYKIRI OLMAMA TEORİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................................................... 88 III. ASIL OLARAK ŞARTIN SAHİH OLUŞU TEORİSİ................................................ 90 A. İSLÂM HUKUKÇULARININ ESERLERİNDE ASIL OLARAK ŞARTIN SAHİH OLUŞU TEORİSİNİN ANALİZİ ........................................................................................ 91 B. İSLÂM HUKUKÇULARININ GÜNÜMÜZ PROBLEMLERİ BAĞLAMINDA ASIL OLARAK ŞARTIN SAHİH OLUŞU TEORİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ................. 93 IV. İSTİSLAH – İSTİHSAN - ÖRF İLKELERİNİN MEZC EDİLMESİ TEORİSİ..... 96 SONUÇ.................................................................................................................................. 100 BİBLİYOGRAFYA.............................................................................................................. 105 Ek 1: Araştırma Konusu Olan İslâm Hukukçuları ve Eserleri ....................................... 110 -------------------- ABSTRACT Fiqh in modern period has faced different challenges. As a reflection of this experience, there has been a transformation in the history of fiqh. Part of this transformation is a new genre that has emerged in the literature. This genre is expressed as an attempt to establish a general theory instead of the casuistic structure of the traditional fiqh literature. This process it was established through the works put forward by the Islamic jurist of the 20th century. This thesis examines the approaches of Islamic jurists of modern to contractual freedom of contract and hence the contractual conditions in the contract of sale. The terms of sale contract and freedom of will in contract are important both in the terms of this emerging style and "contract theory" as well as in the thinking structures of the classical madhhabs. Especially in the modern period, Islamic jurists has paid attention to the stipulations in terms of the freedom of will principle. In the context of contractual conditions, the importance of the freedom of will principle was emphasizing according to Islamic law. This topic it is discussed in a comparative manner with other legal systems. But the main axis of this issue are the views of the madhhabs. The Islamic jurists of the modern period took a comparative approach between the madhhabs as well as between Islamic Law and modern legal systems. Islamic jurists, while interpreting the classical ictihads of madhahbs, have been in the pursuit of solutions for contemporary problems. As a result, they came up with different approaches. In this thesis, these approaches have been discussed and evaluated.