Azerbaycan’ın tarımsal yapısı

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Feride Ceylan

Danışman: NURTEN GÜNAL

Özet:

Azerbaycan 86 600 km2 yüzölçümü içerisinde, çeşitlilik gösteren yüzey şekilleri, iklim özellikleri nedeniyle farklı tarım alanları ve zengin ürün çeşitliliğine sahiptir. Tarım Karabağ, Mil, Mugan, Samur-Deveci, Gusar ovaları, Lenkeran, Şeki, Nahçıvan, Dağlık Karabağ Bölgesi ovaları, Bakü, Sumgayıt, Gence ve Mingeçevir şehir çevrelerinde sulamayla, Şirvan Yaylası, Küçük Kafkaslar'ın kuzey yamaçları, Lenkeran, Kelbecer ve Haçmaz bölgelerinin orta dağlık sahalarında kuru tarım yöntemiyle yapılmaktadır. Sulu ve kuru tarım alanlarında, Sovyet döneminde özellikle 1970 yılı sonrasında uygulanan modern tekniklerle başta pamuk, üzüm, tütün ayrıca sebze-meyve, tahıl, çay, kavun-karpuz üretimi arttırılmıştır. Ancak Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazandığı dönemde yaşanan siyasi istikrarsızlıklar, ekonomik bunalım, değişen tarım politikaları, pazar kayıpları, bakımsız tesisler, yetersiz araç-gereç, gübre ve tarımsal ilaçlar sonucunda tüm tarımsal üretim 2,5 kat azalmıştır. 1995 yılından sonra alınan tedbirlerle başta tahıl, patates, meyve, kavun-karpuz olmak üzere bitkisel üretimlerde artışlar yakalanmıştır. Bugün pamuk, üzüm, tütün, çay, zeytin, şekerpancarı üretimi önemini kaybetmiştir. Tarımdan ayrı düşünülemeyen hayvancılık, ülkenin doğal yaz-kış otlakları, Hazar Denizi ve önemli akarsu kıyıları boyunca küçükbaş, büyükbaş, kümes hayvancılığı, at, eşek, katır, deve, domuz, ipekböceği yetiştiriciliği ve balıkçılık (havyar) şeklinde yapılmaktadır. Hayvan sayısı ve hayvansal ürün (et, süt, yün, yumurta) üretimi, hiçbir zaman ülke ihtiyacını karşılayamamıştır. Tarım, Azerbaycan ekonomisindeki liderliğini günümüzde petrol sektörüne bırakarak ikinci planda kalmıştır. Ülke ihracatında tarım ürünlerinin payı 1998 yılı %7,7 oranından, 2001 yılında %2,4'e gerilerken, 2002 yılında %3,5'e yükselmiştir. Ülke ithalatında tarım ürünlerinin payı 1998 yılı %16,3 oranından 2001 yılında büyük başarı yakalayarak %1,6 oranına gerilemiştir. Tarım, verimlilik, üretim, tarımsal ticaret alanlarında yakalanan başarılara rağmen bugün hala istenilen seviyeye ulaşamamıştır. Azerbaijan, situated in a 86 600 km2 area has a variety of surface shapes and different agriculture areas as well as rich yield variety because of climate conditions. Agriculture, is manufactured by watering in Karabag, Mil, Mugan, Samur-Deveci, Gusar plains, Lenkeran, Şeki, Nahçıvan, Dağlık Karabağ Area plains, Baku, Sumgayıt and the city surroundings of Gence and Mingeçevir. Agriculture is produced by dry agriculture method in Şirvan plateau, northern sides of Small Caucasia, Lenkeran, Kelbecer and middle mountain areas of Haçmaz. In Soviet times, especially after 1970 cotton, grape, tobacco, vegetable, fruit, grain, tea, melon, watermelon production is increased in wet and dry agricultural areas by using modern techniques in agriculture. However, during the independency of Azerbaijan, many political problems occurred within economic crisis, changing agriculture policy, market loss, useless institutions, inadequate tools-manure-agricultural chemicals. Because of these problems the agricultural product decreased 2,5 times. After taking some precautions by the year 1995 and later, the production of vegetal products like grain, potato, fruit, melon, watermelon are increased. Nowadays, cotton, grape, tobacco, tea, olive, sugarbeet production lost its importance. Stockbreeding is manufactured with sheep or goat, cattle, poultry, horse, mule, donkey, camel, pig, sericulture and fishing (caviar) in the natural summer-winter meadows of the country, around Caspian Sea and important river sides. Stockbreeding quantity and livestock (meat, milk, wool, egg) product has never been adequate to the whole country. Agriculture was the leader factor in Azerbaijan economy, but agriculture decreased to the second position after oil sector. Agriculture product ratio of the country's export was 7,7% in 1998, but it decreased to 2,4% in 2001 then increased to 3,5% in 2002. Agriculture product ratio of the country's import was 16,3% in 1998. It moved backward successfully to 1,6% in 2001. Agriculture has not reached to the desired level in spite of achievement in productivity, production and agricultural commerce fields.