Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü, Ortadoğu Coğrafyası ve Jeopolitiği Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜL ÖZTÜRK BALTACIOĞLU
Danışman: Mehmet Akif Ceylan
Özet:Bu tez çalışmasında, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin başkenti olan Bakü, şehir coğrafyası açısından incelenmiştir. Şehir ve yakın çevresinin doğal ortam özellikleri, şehrin konumu, kuruluşu ve gelişimi, gelişiminde etkili olan coğrafi faktörler ile şehrin geçmişten günümüze nüfus, yerleşme, fonksiyon ve alanları nispeten detaylı şekilde ele alınmıştır. Şehrin çeşitli sorunlarına da ayrı bir bölümde değinilmiştir. Bakü, Asya’nın kalbi sayılan bir konumda kurulan kadim bir şehirdir. Önemli bir liman şehridir. Keza transit ticaret yollarının üzerinde bulunması, zengin petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olması vd. etkenler tarih boyunca istilalara uğramasına, Emevîler, Abbâsîler, Şirvanşahlar, Çarlık ve Sovyet Rusya gibi birçok devletin egemenliğinde kalmasına neden olmuştur. Bundan dolayı şehrin nispeten uzun gelişim süreci de bazı dönemlere ayrılmıştır. Şehrin nüfusu 2018 verilerine göre 2.262.600 milyondur. Yüzölçümü 2,14 bin km² olup km²’ye 1.057 kişi düşmektedir. Kafkasya'daki üç başkent arasında Bakü, en yüksek nüfusa sahip şehirdir ve nüfusu Tiflis ve Erivan'ın toplamından fazladır. Bağımsızlık (18 Ekim 1991) sonrasında hükümetin öncelikli yaklaşımı sonucu yeni yapılaşmalarla şehrin genel görünümü değişmeye başlamış, yatay yönde hızlı gelişmesiyle birlikte yakında bulunan birçok yerleşim birimi de şehirle bütünleşmiştir. Bu bağlamda özellikle Abşeron Yarımadası’nda bulunan hemen bütün yerleşim birimleri, idari, ulaşım, ekonomik ve kültür vb. fonksiyonlar bakımından Bakü şehrinin bir parçası haline gelmiştir. Bakü, çok fonksiyonlu (idari, ulaşım, sanayi, ticaret, turizm, kültür vd.) bir şehirdir. Eskiden beri önemli idari fonksiyonları üstlenmiştir. Şehir ülkenin en önemli eğitim, öğretim ve kültür merkezidir. Ülkedeki okulların, özellikle üniversitelerin (âli mekteplerin) büyük bir bölümü Bakü’de yer almaktadır. Aynı şekilde ülkedeki sanayi kuruluşlarının ve fonlarının % 65-70’i Bakü’de toplanmıştır. Şehir turizm bakımından da önemli doğal ve beşeri çekiciliklere sahiptir. Yine yakın dönemde çok sayıda konaklama tesisleri inşa edilmiştir. Özellikle son ikiyüz yıllık dönemde Bakü, petrol ve doğalgazın şekillendirdiği bir şehir durumundadır. Bu nedenle gelişiminde doğal kaynakların etkisi yadsınamaz boyutlardadır. Hazar Denizi’ndeki petrol ve doğalgaz yataklarının önemli bir kısmına sahip olması, bunların günümüzde çok sayıda uluslararası projelerle değerlendirilmeye çalışılması, şehrin bölgesel ve küresel önemini daha da artırmaktadır. Bütün bu özellikleri ile Bakü, tarihin her döneminde uluslararası mücadelenin de yaşandığı bir saha olagelmiştir. -------------------- In this thesis, Baku, the capital of the Republic of Azerbaijan, is researched in terms of urban geography. Natural environment characteristics of the city and its environs, location, establishment and development of the city, geographical factors affecting its development, population, settlement, functions and areas of the city from past to present are discussed in detail. The various problems of the city are also mentioned in a separate section. Baku is an ancient city established in the location that is accepted as the heart of Asia. It is an important port city. Likewise, the city’s being on the transit trade routes, having rich oil and natural gas reserves and other factors caused invasions throughout the history, and it stayed under the rule of many states such as Umayyads, Abbasids, Shirvanshahs, Tsarist and Soviet Russia. Therefore, the relatively long development of the city is divided into some periods. The city's population is 2,262,600 million according to data in 2018. The area is 2,14 thousand km² wide and there are 1,057 people per km². Among the three capitals in the Caucasus, Baku is the city with the highest population and its population is bigger than the sum of Tbilisi and Yerevan. After the independence (October 18, 1991), the government's priority approach started to change the general outlook of the city with new constructions and with the rapid development in horizontal direction, many nearby settlements were integrated with the city. In this context, almost all settlements in the Absheron Peninsula, its administrative, transportal, economical and cultural functions, etc. have become a part of the city of Baku. Baku is a multifunctional city (administrative, transportation, industry, trade, tourism, culture, etc.). It has assumed important administrative functions since the past. The city is the most important educational, training and cultural center of the country. Most of the schools in the country, especially the universities (âli schools), are located in Baku. Likewise, 65-70 % of the industrial enterprises and funds in the country are concentrated in Baku. The city also has important natural and anthropic attractions in terms of tourism. Many tourist accommodation facilities have been built in the near future. Especially in the last two hundred years, Baku is a city shaped by oil and gas. Therefore, the influence of natural resources in its development is undeniable. Possessing a significant portion of the oil and gas deposits in the Caspian Sea and trying to evaluate them with numerous international projects further enhance the regional and global importance of the city. With all these features, Baku has become an area where international struggle is experienced in every period of history.