Institutions and economic development: An analytic narrative approach to Turkish and Iranian cases


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İktisat Fakültesi, İngilizce İktisat Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2011

Tezin Dili: İngilizce

Öğrenci: ESRA ÇEVİKER GÜRAKAR

Danışman: FATMA DOĞRUEL

Özet:

Kısa İran ve Türkiye ilk bakışta benzer siyasal ve ekonomik tarihsel deneyimler yaşadı. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında iki ülke hem paralel kurumsal reform programları hem de ekonomik büyüme ve kalkınma performanslarıyla bir yakınsama sürecine girdiler. Ancak bu yakınsama, iki ülkenin 1980'li yıllarda tamamen farklı ekonomik kurumsal yapılara doğru evrilişleri ile birlikte sekteye uğradı. İşte bu tez, Iran ve Türkiye’nin ekonomik kurumlarının bu farklı dönüşümünü karşılaştırmalı bir analize tabi tutmaktadır. Çalışmada genel olarak kurumların toplumun genel yararı için oluşturulmadığı kabul edilmiş, hatta kurumsal yapılanma, kendileri için en uygun olan dengeleri kuran kuralları oluşturmak isteyen stratejik aktörler arasındaki bir yarışın ve ayrıca sürekli pazarlık sürecinin bir ürünü olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla kurumları anlamanın güç dengelerinin dinamiklerini çözümlemeye bağlı olduğu yaklaşımı benimsenmiştir. Bu bakış açısından yola çıkılarak ise, (Kurumsal) Patikaların Çarpışması (CoP), adı ile yeni bir çerçeve önerilmiştir. CoP yaklaşımı ile (1) politik ve ekonomik kurumlar arasında amansız bir korelasyonun varlığı; (2) formel kurumların inşa edildikleri temeli oluşturan informel kurumların önemi; ve (3) farklı kurumsal patikaların karşılıklı-evrimsel etkileşiminin birbiri üzeirnde dönüştürücü etkisi vurgulanmıştır. Bu çerçeveden, İran ve Türkiye örneklerine bakıldığında iki ülkenin İkinci Dünya Savaşı sonrası farklı siyasal kurumsal yapılara doğru evrilmesi, 1980’lerle başlayan ıraksama ve ekonomik kurumların farklı dönüşümünün altında yatan temel nedenlerden biri olarak öne sürülmüştür. Buna bağlı olarak, formel ekonomik kurumların Iran’da siyaseten kudretli aktörler arasında yapılan özel kontratların, Türkiye’de ise kamu politikasını etkileme yarışının ürünleri olarak doğdukları; bu süreçlerin Iran’da siyasi kurumsal yapısı nedeni ile sadece limitli oranda yeniden dağıtımcı rantlarla desteklendiği, Türkiye’de ise oyların aynı zamanda kredibilitesi yüksek tehditler de oluşturabilmesi nedeniyle yaygın yeniden bölüşümsel rantlar ile desteklendiği tartışılmıştır. Bu süreçlerin sonuçları da dolayısıyla işleyişleri gibi farklı olmuş; Iran’da arızi (de facto) güce sahip gruplar kanuni (de jure) siyasi güce de erişmek istemiş ve bu gücün süreğenliğini garanti altına almak için ekonomik kurumları da bu doğrultuda değiştirmiştir. Farklı, hatta çelişkili taleplerin tümünün kısmi de olsa karşılanmaya çalışıldığı Türkiye’de ise ekonomik kurumlar birdenbire dönüşmemiş, kademeli bir şekilde değişmiştir. Abstract Iran and Turkey historically had outwardly similar politoconomic experiences. Particularly after the WW I there were both similar institutional reform programmes on the two countries’ agendas and convergence in their economic growth and development levels. However, this convergence came to a standstill with their picking of totally diverse economic institutional in 1980s. This thesis attempts to provide an analysis of this diverse transformation of economic institutions. It is generally assumed in the study that institutions are not typically chosen for the general benefit of society as a whole. Rather, institutional building is analysed on the basis of a contest and continuous bargaining among hegemonic actors, who seek to establish rules that structure the outcomes to those equilibria most favourable to them. Thus the view that understanding institutions requires understanding the dynamics of power balances is adopted. Yet, an extension namely the Clash of Paths (CoP) is introduced, within which (1) the inexorable correlation between political and economic institutions; (2) the importance of informal institutions as the foundation on which formal institutions are built; and (3) transformatory effect of co-evolutionary interaction of different institutional paths are highlighted. For the cases of Iran and Turkey it is concluded that post-WW II divergence between political institutional structures of these countries emerged as a major underlying reason behind dissimilar formation of economic institutions in the 1980s. In view of that, formal institutions in the former is argued to emerge as the products of private contracts that included limited redistributive rents and as the outcomes of competition over influencing the public policy making in the latter where votes meant credible threats on the part of the masses and led to considerable redistributive rents. As a result, in Iran groups with de facto political power wanted to capture de jure political power and transformed the economic institutional structure in a way that would facilitate the sustainability of the newly formed political institutional structure, whereas in Turkey mediation of different demands led to shifts rather than switches in the economic institutional structure.