Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Global İlişkiler Anabilim Dalı (Disiplinlerarası), Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: LEYLA KASIM ÜNAL
Danışman: Alaeddin Yalçınkaya
Özet:
TÜRKİYE’NİN VE İRAN’IN
IRAK POLİTİKASINDA BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR
Leyla Kasım ÜNAL
Küresel Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Ana
Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Alaeddin YALÇINKAYA
Ekim, 2019
117 Sayfa
Bu araştırmanın amacı; Türkiye’nin ve İran’ın
Ortadoğu ve özellikle de Irak politikasını ortaya koyarak aralarındaki
benzerlikler ve farklılıkları belirlemektir. Türkiye’nin ve İran’ın Ortadoğu
ekseninde Irak politikasında geçmişten bugüne kadar olan süreç ele alınmıştır.
İki ülkenin Irak politikası, tarihsel süreç göz önünde bulundurularak ayrı ayrı
incelenmiştir. Irak politikasının karşılaştırılmasında bu iki ülkede izlenen
siyasetin sistem ve devlet düzeyindeki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya
konmaya çalışılmıştır.
Ortadoğu tarih süresince özellikle bulunduğu
konumdan kaynaklı hep okları üzerine çekmiş ve sürekli olarak mücadele ve
çatışmalara sahne olmuştur. ABD’nin Irak’a müdahalesi ile birlikte tekrar
dünyanın dikkatlerini üzerinde çektiği bir coğrafyada yer alan Türkiye ve
İran’ın, şüphesiz daha uzun zaman birçok sorun ve problemlerle yüzleşmesi, Irak
ve bölgesinin de bu konuda ciddi bir rol icra etmesi kaçınılmaz bir realitedir.
Türkiye-Irak diyalogu siyasi, ekonomik, tarihi
ve kültürel alandan daha çok, ortak sınır kapsamında önemlidir.
Irak, Soğuk Savaş’ın ardından gün geçtikçe
Türkiye ve İran arasındaki güç mücadelesine ev sahipliği yağmıştır. 1990’larda,
Anakara ve Tahran’ın Irak’taki güç mücadelesi daha çok Irak Kürtleri üzerine
odaklanmıştır. 2003 ABD’nin Irak’a müdahalesinin ardından Bağdat hükümetindeki
olası Sünni ve Şii temsiliyeti üzerinden çıkar sağlanmaya gayret
gösterilmiştir. 2013 sonrası DAEŞ’ın Irak’ta ciddi anlamda pozisyon kazanmaya
ve Musul gibi bazı önemli yerleri ele geçirmeye başlaması, Irak ekseninde
Türkiye ve İran’ın terörle mücadele esasında iş birliği yapmaya ve diyalog
içinde olmaya sevk etmiştir. DAEŞ ile mücadele, Türkiye ve İran açısından,
sınır güvenliğinin sağlanmasının yanı sıra bölgesel etkinliklerini
pekiştirmenin bir vasıtası olarak da mütalaa edilmiştir.
Türkiye bölgesel bir güç merkezi olabilmek,
proaktif bir anlayışla Ortadoğu’nun değişiminde ana unsur olmak, milli
menfaatlerine olumsuzluk arz eden oluşumları bertaraf etmek için, güçlü ve
belirleyici olmak zorundadır. Bu nedenle Türkiye’nin izlemiş olduğu politikayı
belirleyerek, bundan sonraki gelişmelere yön verebilmek için alınması gereken
tedbirlerin ortaya koyma zarureti vardır.
İran, Irak'ın komşusu olarak çok önceden beri
gözü Irak'ta baş oyuncu olarak rol oynamaktır. Ancak İran'ın bu amacı 1979'da
devrimi müteakip Iraklı Şii grupları destekleme vasıtasıyla bir yandan Baas
rejimini güçsüzleştirmeye çalışmakta diğer yandan ise Baas rejimine karşı
savaşan Şii grupları kullanma yoluyla Irak'ta etki ve yetkisini
sağlamlaştırmayı hedeflemiştir.
Bu bağlamda tez çalışmasının ilk bölümünde;
tarihsel ve jeopolitik perspektiften Irak ele alınacak, ikinci bölümünde;
Türkiye’nin Ortadoğu ve Irak politikaları mevcut sorunları da içerecek şekilde
analiz edilecek, üçüncü bölümde; aynı şekilde İran’ın Ortadoğu ve Irak
politikaları analiz edilecek ve final bölümünde ise Türkiye-İran ilişkileri ve
Irak konusu ele alınacaktır.
Anahtar
Kelimeler: Türkiye, İran, Irak, Ortadoğu, Dış Politika
THE SIMILarItıES AND
DIFFErenCeS BETWEEN TURKEY’S AND IRAN POLICIES ON IRAQ
Leyla Kasım ÜNAL
Master of Global Politics and İntertational
Relations
Thesis Supervisor: Prof. Dr. Alaeddin
YALÇINKAYA
October, 2019
117 Pages
The aim of this study is to put forward
Turkey’s and Iran’s Middle East and specifically Iraq policy in terms of the
similirities and differeneces between two countries. Turkey’s and Iran’s Iraq
policies in the Middle East axis so far are analyzed from the beginning. The
Iraqi policy applied by two countries has been examined separately considering
the historical process. The comparison attempted to reveal the similarities and
differences of these two countires Iraq policies.
Middle East has always attracted the attention
from throughout the history and been the scene of conflict and war constantly
due to its geography especially. With the US invasion of Iraq, it is an
inevitable fact that Turkey and Iran which are located in a region where is
drawn the attention once again by all the world will face many difficulties and
problems for much longer time and Iraq and the region will play an important
role in this regard.
Turkey-Iraq relations are important in terms of
common border rather than political, economic, historical and cultural issues.
After the end of the Cold War, Iraq has
gradually been the arena for power struggle between Turkey and Iran. Throughout
the 1990s, power seeking efforts of Turkey and Iran in Iraq mostly focused on
the Iraqi Kurds. After the 2003 Iraqi War, it continued through benefits over
the possible Sunni and Shiite representation in the Baghdad government. ISIS’s
gaining leverage and substantially occupying some important Iraqi cities such
as Mosul led Iraq to collaborate with Turkey and Iran on the basis of
counter-terrorism. From the perspective of Turkey and Iran, fighting against
ISIS in Iraq was seen as a tool not only for securing their borders but also
for consolidating their regional influence.
Turkey to become a regional power center, with
a proactive approach to the main element in shaping the Middle East, could harm
national interests to eliminate the formation, must be strong and decisive. For
this purpose, Turkey has followed the policy as set out, to guide future
development, what measures need to be demonstrated that there is a need.
It's obvious
that throughout the history Iran has seeks to play a major political role in
Iraq and severel times have tried to break the Iraqi regime. For instance, from
1979 to the forward, Iran amis to intervene in Iraq and expand its leverge by
supporting Ba'ath regime oppositions, such as Shiite religous groups.
In this
context, it has been performed an analysis on Iraq from the point of historical
and jeopolitical view in the first chapter. While the second chapter focuses
Turkey’s Middle East and Iraq policy including the analysis on problems third
chapter as well focuses Iran’s Middle East and Iraq policy. Finally, last
chapter we will evaluate relations between Turkey and Iran in the framework of
Iraq.
Key
Words: Turkey, Iran, Iraq, the Middle East, Foreign
Policy.