Tezhip sanatında Sultan I. Mahmûd Dönemi (1730-1754)

ALİ ERSEN ÖZYURT

Tezhip sanatında Sultan I. Mahmûd Dönemi (1730-1754)

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2024

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ALİ ERSEN ÖZYURT

Danışman: Gülnur Duran

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Tezhip Sanatında Sultan I. Mahmûd Dönemi (1730-1754)" adlı tez çalışması, rokoko ve barok üslûplarının tezyînî sanatlarımızdaki etkilerinin belirgin bir biçimde görülmeye başlandığı Sultan I. Mahmûd Dönemi'nde (1730-1754) tezhip sanatının durumunu ortaya koymayı hedeflemektedir. Osmanlı Devleti'nde 18. yüzyılın başlarından itibaren görülmeye başlanan ve Sultan I. Mahmûd Dönemi'nde daha bilinçli bir şekilde yürütülen "Batılılaşma" hareketlerinin izleri sosyal, askerî ve siyasî alanda olduğu kadar, sanat ve kültür alanında da hissedilir şekilde kendini göstermektedir. Bu dönemde devletin devamının sağlanması için alınan tedbirlerin birçoğunun ülkedeki sanat hayatını da etkilediği muhakkaktır. Sanat eserlerinin, içinden çıktığı toplumun durumunu da yansıttığı düşünüldüğünde, Batılılaşma sürecini el yazmalarında da takip etmenin mümkün olduğu söylenebilir. Bu bakımdan Sultan I. Mahmûd Dönemi'nin yazma eserleri bezeme hususiyetleri bakımından dikkat çekicidir. Çalışmamızın amacı; bu devrin tezhip sanatını uygulanan teknik, renk, kullanılan malzeme, motif ve desen tasarımı açısından inceleyip değerlendirmek ve tezhip sanatı ile irtibatlı olarak diğer tezyînî sanatlarla birlikte bir üslûp birliğinin varlığını tespit etmektir. Bu amaçla dönemin hususiyetlerini yansıtan yazma eserler tasnif edilip, tezhipli sayfaları tetkik edilmiş; elde edilen bulgular önceki dönemin yazma eserleri, Batı menşeili eserler ve diğer tezyînî sanatların Sultan I. Mahmûd Dönemi'ndeki eserleri ile karşılaştırılmıştır. Sultan I. Mahmûd Dönemi tezyînî sanatlarında Klâsik Dönemin geleneğe bağlı uygulamalarına devam edilirken, Batılı bezeme unsurlarını ihtiva eden yeniliklere de yer verildiği görülmektedir. Tezhip sanatından kitap kaplarına, minyatürden taşınabilir obje bezemeciliğine, taş oymacılığından maden sanatına kadar tezyînî sanatlarımızın pek çok dalında klâsik tezhip, rokoko ve barok üslûplarının uygulamaları -bu sanatlarda- daha sonraki yıllarda görülecek değişimlerin habercisi gibidir.