İbn Haldun'da toplum-bilgi ilişkisi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: EYÜP TAŞÖZ

Danışman: ALİ COŞKUN

Özet:

Bu tezin amacı İbn Haldun ' da toplum - bilgi ilişkilerinin incelenmesidir. Tezde ilk bölüm, toplum - bilgi ilişkilerinin tarihini belirleyip sonucunda bilginin sosyal bağlam elemanlarını bulmuştur. Bunlar ; aydınlar, kurumlar, bilgi coğrafyası, bilgi antropolojisi, bilgi siyaseti, bilgi ekonomisi, bilginin edinilmesi, bilginin işlenmesi ve bilimsel kuşkuculuktur. Bilgi sosyologları ve diğer sosyal düşünürlerde teorilerini bu sosyal bağlam elemanları aracılığıyla geliştirirler. Her bilgi sosyolojisi teorisinin temelde cevaplamaya çalıştığı sorular şunlardır ; 1. doğru ve hata nedir? 2. bilgi ve zihniyeti belirlemede toplumsal yapıların ve ferdin yeri nedir? 3. sosyal hareketliği, değişimi ve farklılaşmayı zihniyeti ile kültür hangi ölçülerde etkilemektedir? Sorularda lenen temeller üzerinde günümüzde de bilgi sosyolojisinin önemli sorunu küresel - bilgi toplumudur. Fizikalist değil biyolojik bir paradigma ve zihniyet kullanılan. Küreselin içinde kültürel çokluk, bilgisel - toplumsal hareketliliği belirler. Bilgi sınıfı denen "kogniterya" adlı yeni bir zümre oluşmaktadır. İkinci bölümde ise, dünya sosyal düşünce tarihinde klasikleşen İbn Haldun ' un bilgi ile bilgi - toplum ilişkileri anlayışı incelenmiştir. İbn Haldun bilimleri dini - felsefi bilimler diye bölümleyip incelemiştir. Hataları gösterip kendi doğrusunu kurmuştur ; " UMRAN BİLİMİ ". Bilgi ve bilim, yerleşik toplumun kurulması ve gelişmesi için, kurucu ; dayanışmacı ; bütünleşmeci grup ruhu denen, asabiyetin esasını oluşturur. Dolayısıyla bilgi hem sebep hem sonuçtur. Hedef devlet ve medeniyet kurmak olduğu içinde bilgi sosyal ve araçsaldır. Türkiye' de doğrudan bilgi sosyolojisi eserleri çok az olduğundan, tezimiz bazı boşlukları güncel şekilde dolduracak fayda unsurudur. SUMMARY GENERAL KNOWLEDGE Name and Surname : Eyüp TAŞÖZ Field : Divinity Programme : Philosophy and Religion Sciences Supervisor : Assistant Professor : Ali COŞKUN Degree Awarded and Date : Master - June 2003 Keywords : Relation of- society - knowledge, study on a theorist, İbn Khaldun SUMMARY The purpose of this thesis is to study about relations of society and knowledge in thought of İbn Khaldun. In the first part of thesis, history of knowledge - society relations are determined and find out the social context elements of knowledge. Those are ; intellectuals, instutions and geographic, anthropologic, politic, economic kinds of knowledge and readers, prossesing of knowledge, scientifistic scepticism. The knowledge sociologists and other social thinkers are progressing their theories by using the social context elements. All sociology of knowledge theories in basicaly try to answer these questions, 1. what is truth and false? 2. what are the stiuations of the social constructions and individual for effecting the knowledge and social mind? 3. in which limits social mind and culture provide social movement, change, differantion? On these foundations, the global - knowledge society is one of the new age problem in sociology of knowledge. Biological paradigm and social mind are used instead of physicalist paradigm. The plurality of cultures in global scales, determines knowledgical - social movument. A new class emerges called as "cogniteria" İbn Khaldun is one of the classic thinker in social science world. His approach to knowledge and the knowledge - society relations are studied in the second part. The sciences are classified in his taxonomy as religional and philosofhical sciences. He shows the false of these taxonomy and build his own understanding of truth. It is called "Theory of UMRAN". Knowledge and science are the essence of asabiya, for building up and developing the urban. Asabiya is the primer factor in building and developing all - each civilizations and states. So knowledge both mean and end. İbn Khaldun's understanding of knowledge is social and knowledge is instrumental. The published literatüre directly about sociology of knowledge is rare. The thesis is going to fill an important gap in its field in Turkey.