Mâturîdî'nin tefsir-te'vil ayrımı ve öncesinde pratik boyut ile dilsel kullanımın izleri

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FATMA DEMİRTAŞ

Danışman: ABDULHAMİT BİRIŞIK

Özet:

MÂTURÎDÎ’NİN TEFSİR-TE’VİL AYRIMI VE ÖNCESİNDE PRATİK BOYUT İLE DİLSEL KULLANIMIN İZLERİ Günümüze ulaşan tefsir literatürü dikkate alındığında tefsir-te’vil ayrımının ilk defa Mâtürîdî (ö. 333/944) tarafından yapıldığı görülmektedir. Öte yandan, söz konusu ayrımın açık bir şekilde ortaya konmasa da Mâtürîdî’den önce bilindiği de iddia edilmiştir. Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ın mukaddimesinde yer alan, tefsir-te’vil ayrımının öncesine işaret edebilecek potansiyelde ifadelerin de dikkate alınmasıyla bu çalışmada hem Mâtürîdî’nin tefsir-te’vil ayrımı incelenmiş hem de öncesine dair pratik boyutu ve dilsel kullanımı esas alan bir zemin araştırılması yapılmıştır. Dilsel boyut, Mâtürîdî’nin tefsir ve te’vile yüklediği anlam ile bu kavramların öncesinde sahip oldukları kullanım arasında bir ilişkinin olup olmadığını ya da Mâtürîdî’den bağımsız olarak Kur’ân’la ilişkili kullanımlarda her iki kelime arasında bir ayrımın gilip gilmediğini hedef almaktadır. Ağırlıklı hedef bu yönde olmakla birlikte tezin bir diğer ayağını oluşturan pratik boyutta, te’vil metodolojisi açısından Te’vîlât’ın konumunu belirginleştirmek adına Mâtürîdî’den önce te’vil faaliyeti tasvir edilmeye çalışılmıştır. Üç bölümden oluşan tezin ilk bölümü etimoloji, Kur’an ve hadisler bağlamında kavramsal çerçeveye, ikinci bölümü Mâtürîdî öncesi dilsel kullanım ve te’vil faaliyetine, üçüncü bölümü ise Mâtürîdî’nin tefsir-te’vil ayrımının ayrıntılı incelenmesine ayrılmıştır. ABSTARCT MATURIDI'S CLASSIFICATION OF TA'WIL AND TAFSIR, AND TRACES OF PRACTICAL DIMENSION AND LINGUISTIC USAGE BEFORE HIM When the extant tafsir literature taken into consideration, it is seen that the very first classification of ta'wil and tafsir has been made by Māturīdī. On the other hand, even though it has not been revealed clearly, the classification is claimed to be known before Māturīdī. By taking into account statements which have the potential of referring to the period before classification of ta'wil and tafsir in introduction of Ta'wīlātu’l-Qur’ān, in this study both Māturīdī's classification of ta'wil and tafsir has been analysed in detail and background about linguistic usage and practical dimension before him has been researched. The linguistic usage aims to present whether there was relation between Māturīdī's definitions of ta'wil-tafsir and these terms’ linguistic usage before him or not. The other aim, apart from Māturīdī, is to identify whether it was differentiated between tafsir and ta'wil is usages associated with Qur’ān or not. While these are the major goals, in practical dimension which is other part of thesis, ta'wil activity before Māturīdī is briefly described to position Māturīdī’s Ta'wīlāt in terms of methodology of ta'wil. The thesis consists of three sections; while the first section presents the conceptual framework within the context of etymology, Qur’ān and hadiths, the second part is on the linguistic usage and ta'wil activity before Māturīdī and the last section contains analysis of Māturīdī's classification of ta'wil and tafsir in detail.