Ebu'l-Berekât el-Bağdâdî' de kavram mantığı

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: CİHAT ULU

Danışman: Ferruh Özpilavcı

Özet:

Beş tümel ve tanım konularını esas alan tasavvurât/kavram mantığı Aristoteles'te örtük olarak belirtilmiş iken İbn Sînâ'nın yaptığı sınıflandırmada mantığın iki ana bölümünden biri hâline gelmiştir. Bu tasnif, İslam filozofları tarafından klasik mantık alanında kabul görmüştür. Çalışmamızda incelediğimiz 12. yy. İslam filozoflarından Ebu'l-Berekât el-Bağdâdî de bu tasnife uymakla beraber kavram mantığı konularına birtakım eklemeler yapmıştır. Örneğin filozof, kavram mantığı konularına beş tümel ve tanımdan önce varlığın idrâki ve bilginin oluşumunda bir süreç olarak mârifet gibi konularla başlamıştır. Ayrıca filozofun varlığı zihnî ve zihin dışı olarak iki ayrı düzeyde ele alması ve İbn Sînâcı mantık anlayışına yer yer yeni yorumlar getirmesi dikkat çekicidir. Filozofun bu görüşleriyle sonrasındaki mantıkçılar üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Yaptığımız bu çalışmada Ebu'l-Berekât el-Bağdâdî'nin kavram mantığı/tasavvurât kısmına dair eleştiri, görüş ve yorumları incelenmiştir. Böylece bu araştırmada filozofun mantıkçı yönünün anlaşılması ve mantık müfredatına yaptığı katkıların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızda Ebu'l-Berekât'ın kavram mantığı ile ilgili görüşleri, Aristoteles'ten hareketle İbn Sînâ ve Fârâbî'nin görüşleriyle birlikte karşılaştırmalı olarak müellifin kendi görüşleri merkeze alınarak değerlendirilmiştir.