Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ebru Özbay
Özet:
1. Günümüz koşulları, insan hayatına birçok kolaylık getirirken, aynı zamanda zihinsel, ruhsal ve bedensel zorlukları da beraberinde getirmektedir. Stres konusunda yapılan araştırmalar, stresin özellikle yöneticilerin sağlığını ve örgütsel başarısını olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymaktadır. Sağlık yöneticilerinin karşılaşabileceği gerginlikler, çalışanların performanslarını azaltabilmekte, hizmet verdikleri hastalara zarar vermektedir. Araştırmamız “İstanbul ilinde Askeri Hastanelerde Çalışan Yönetici Hemşirelerin Stres Kaynakları ve Başa Çıkma Yöntemlerinin Belirlenmesi” amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır. Araştırmamızın evrenini, İstanbul’da bulunan Askeri Hastanelerdeki toplam 99 yönetici hemşire oluşturmuş, örnekleme evrenin tamamı alınmıştır. Veri toplama aracı olarak; bireyleri tanıtıcı “bilgi formu”, “stres kaynağı ölçeği” ve “stresle başa çıkma ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistiksel yöntemler, parametrik ve non parametrik yöntemler kullanılmıştır. Yönetici hemşirelerde, stres yaratan unsurlar; uyumlu ekip çalışmasının olmaması, özlük ve sosyal hakların yetersizliği, malzeme-araç-gereç yetersizlikleri olup, çalışma yaşamında; hekimler, yöneticiler ve hasta yakınları ile sorun yaşadıkları bulunmuştur. Yönetici hemşirelerin stres kaynağı puanları orta düzeydedir. Stres kaynağı ile eğitim durumu, çalıştıkları kurum, statüleri, stres yönetimi konusunda aldığı eğitim ve görevinden memnuniyet arasında ileri düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur. Yönetici hemşirelerin, “kendini yorumlama biçimine ilişkin stres vericileri” yüksek düzeyde algıladığı ve bu düzeyin hastalık geliştirme ihtimalini arttırdığı belirlenmiştir. Yönetici hemşirelerin stresle başa çıkma puan ortalamaları orta düzeyde olup, en fazla “etkin olmayan yöntemleri” kullandıkları saptanmıştır. Yönetici hemşirelerin çalıştığı kurum, yönetim ve stres yönetimi konusunda eğitim alma durumlarına göre, SBÇÖ arasında ileri düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlara dayalı olarak; yönetici hemşirelerin stres kaynakları belirlenerek, stresle etkin başa çıkma yöntemlerini kullanmalarına yönelik önerilerde bulunulmuştur. 2. SUMMARY DETERMINING THE MANAGER NURSES, WHO WORK AT MILITARY HOSPITALS IN ISTANBUL, SOURCES OF STRESS AND THE METHODS TO MANAGE THEM SUCCESSFULLY Today’s conditions, that brings many easiness to people’s life, also brings mental,psycholojical and physical difficulties together, at the same time. Studies about stress expose that; stress, specially effects the managers health and organizational successes as negative way. Tensions, that can meet by the health managers, may decrease the performance of the workers and damage the patients they serve. Our investigation has been planned for the description of ‘’Determining The Manager Nurses, who Work at Military Hospitals in Istanbul, Sources of Stress and The Methods to Manage Them Successfully. 99 manager nurses who work in Istanbul’s Military Hospital, have constituted our investigation’s universe and have taken all the sample universe. The tool for collecting datum; ‘’knowledge form’’, ‘’stress source scale’’ and ‘’the scale of managing stress successfully’’ for introducing the individuals has used. For analysis of datums, describle statistic methods, parametric and non parametric methods has used. Elements that create stress at manager nurses are; unable harmonious group works, true nature and social right’s insufficiency, inadequations of materials-means- necessary things. So that, in working life, they have problems with doctors, managers and patient neighbourhoods. The manager nurses’ points of the source of stress are in the middle level. It has been found advanced level meaningful connection between the source of stress and situation of education, societies that they are working, statues, their training about the management of stress and the happiness about their duties. It is determined that, manager nurses perceive ‘’the stress transmitters about their own commentary shape’’ in the high level. The manager nurses’ average points of managing stress successfully are in the middle level and it is fixed that, using ‘’uneffective methods’’ by them is the most. About the institution, management and states of the education about stress methods that manager nurses are working have advanced meaningful relation with SBÇÖ. Depending this results, source of the manager nurses’ stresses are determined and the active methods of managing stress successfully are suggested. II. İÇİNDEKİLER I. TEŞEKKÜR………………………………………………………………….I II. İÇİNDEKİLER…………………………………………………………….II III. KISALTMALAR………………………………………………………..VII IV. ŞEKİL, TABLO VE GRAFİKLERİN LİSTESİ……………………..VIII İ. ŞEKİLLERİN LİSTESİ……………………………………………………...VIII İİ. TABLOLARIN LİSTESİ……………………………………………………….IX İİİ. GRAFİKLERİN LİSTESİ…………………………………………………….XII 1. ………………………………………………………………….......... .1 2. SUMMARY………………………………………………………………......2 3. TEZİN KONUSU VE AMAÇ……………………………………………….3 4. GENEL BİLGİLER…………………………………………………………5 4.1. STRES KAVRAMI ……………………………………………………………..6 4.1.1. Stresin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi…………………………………..6 4.1.2. Olumlu Stres-Olumsuz Stres …………………………………...........7 4.1.3. Stres Aşamaları ( Genel Adaptasyon Sendromu )…………………..8 4.2. STRES BELİRTİLERİ………………………………………………………..13 4.2.1. Fiziksel Stres Belirtileri………………………………………...........13 4.2.2. Duygusal Stres Belirtileri ……………………………………...........14 4.2.3. Zihinsel Stres Belirtileri …………………………………………….14 4.2.4. Sosyal Stres Belirtileri ………………………………………….........14 4.2.5. İşyerinde Stres Belirtileri………………………………………..........15 4.3. STRES KAYNAKLARI……………………………………………………….16 4.3.1.Bireyin Yaşadığı Genel Çevresinin Oluşturduğu Stres Kaynakları…………………………………………………………...16 4.3.1.1. Fiziksel Çevre……………………………………………….16 4.3.1.2. İş ve Uğraşı………………………………………………….16 4.3.1.3. Psikososyal Özellikler…………………………………........16 III 4.3.2.Bireyin Kişilik Özellikleri İle İlgili Stres Kaynakları……………...17 4.3.2.1. A Tipi ve B Tipi Kişilik….………………………………….17 4.3.2.2. Yaş……………………………………………………………18 4.3.2.3. Yaşam Değişim Oranı…………...…………………………..18 4.3.2.4. Cinsiyet……………………………………………………….19 4.3.2.5. Kişisel Kontrol……………………………………………....19 4.3.2.6. Aile Hayatı……………………...…………………………….19 4.3.3. Bireyin İş Çevresinin Yarattığı Stres Kaynakları…………………20 4.3.3.1. Mesleki Farklılıklar……………………………………….....21 4.3.3.2. Rol Belirsizliği……………………………………………....21 4.3.3.3. Rol Çatışması………………………………………………..21 4.3.3.4. Aşırı İş Yükü veya Az Çalışma……………………………..22 4.3.3.5. Teknoloji……………………………………………………..23 4.3.3.6. Kazanç………………………………………………………..23 4.3.3.7. Kötü Yönetim………………………………………………...23 4.3.3.8. Kararlara Katılım……………………………………………..23 4.3.3.9. Kişilerarası Çatışmalar……………………………………….24 4.3.3.10. Teşvik Etme veya Teşvik Etmeme………………………….24 4.3.3.11. Mekan ve Yer Sorunları…………………………………….24 4.3.3.12. Sorumluluk ve Personel Miktarı…………………………….24 4.3.3.13. Gürültü……………………………………………………....24 4.3.3.14. Karar Verme ve Değerlendirmede Adaletsizlikler………….25 4.3.3.15. Zaman Baskısı………………………………………………25 4.3.3.16. Araç-Gereç Yetersizliği……………………………………..25 4.3.3.17. İş Ortamındaki İlişkiler……………………………………..25 4.3.3.18. İş Ortamında Görüş Farklılığı………………………………26 4.3.3.19. Statü Düşüklüğü…………………………………………….26 4.3.3.20. Moral ve Doyum Düşüklüğü………………………………..26 4.4. STRESİN YOL AÇTIĞI SONUÇLAR……………………………………….27 4.4.1.Stresin Birey Üzerindeki Etkileri ve Sonuçları………………………27 4.4.1.1. Stresin Fizyolojik Sonuçları………………………………….27 4.4.1.2. Stresin Psikolojik Sonuçları…………………………………..27 4.4.1.3. Stresin Davranışsal Sonuçları………………………………...27 IV 4.4.2. Stresin Örgüt Üzerindeki Etkileri ve Sonuçları…………………….28 4.4.2.1. Yeni Etkinliklere Katılmama…………………………………29 4.4.2.2. İşe Gelmeme veya İşten Ayrılma…………………………….29 4.4.2.3. Çalışanların İlişkilerini Yıpratma…………………………….29 4.4.2.4. Saldırganlık…………………………………………………...30 4.4.2.5. Sağlık Sorunları……………………………………………....30 4.4.2.6. Çalışanın Performansını Düşürme…………………………....30 4.4.2.7. Bezginlik ve Yorgunluk……………………………………....30 4.4.2.8. Kazalara Sebep Olma………………………………………...31 4.4.2.9. Yabancılaşma…………………………………………………31 4.4.2.10. Alkol ve Uyuşturucu Bağımlılığı……………………………31 4.5. STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ…………………………………..32 4.5.1. Stres Düzeylerine Göre Başa Çıkma Yöntemleri…………………...33 4.5.1.1. Bireysel Stres Yönetimi………………………………………33 4.5.1.2. Örgütsel Stres Yönetimi……………………………………...35 4.5.2. Etkinliğine Göre Başa Çıkma Yöntemleri…………………………..38 4.5.2.1. Etkisiz Başa Çıkma Yöntemleri……………………………...38 4.5.2.2. Etkili Başa Çıkma Yöntemleri……………………………….41 4.6. SAĞLIK HİZMETLERİNDE STRES………………………………………...43 4.6.1. Yöneticilerde Stres……………………………………………………43 4.6.2. Hastanelerde Stres…………………………………………………….48 4.6.3. Hemşirelerde Stres……………………………………………………49 4.6.4. Yönetici Hemşirelerde Stres………………………………………….52 4.6.4.1. Yönetici Hemşirelerin Stresle İlişkisi………………………...53 4.6.4.2. Yönetici Hemşirelerde Stres Nedenleri…..…………………..53 4.6.4.3. Yönetici Hemşirelerin Stresle Başa Çıkma Yöntemleri...……54 5. GEREÇ VE YÖNTEM…………………………………………………….57 5.1. ARAŞTIRMANIN AMACI…………………………………………………….57 5.2. ARAŞTIRMANIN TÜRÜ………………………………………………………57 5.3. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEM SEÇİMİ …………………..57 V 5.4. VERİLERİN TOPLANMASI …………………………………………………57 5.5. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI………………………………………………..58 5.5.1. Anket Formu…………………………………………………………..58 5.5.2. Stres Kaynağı Ölçeği………………………………………………….58 5.5.3. Stresle Başa Çıkma Ölçeği……………………………………………61 5.6. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ………………………………………64 5.7. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI………………………………………..65 6. BULGULAR……………………...………………………………………...65 6.1. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE DAĞILIMI…………………………………………………………………………..66 6.2. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNE GÖRE DAĞILIMI…………………………………………………………………………..70 6.3. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRES KAYNAĞI PUANLARI …………..76 6.4.YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRES KAYNAĞI PUANLARI İLE DEMOGRAFİK VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALARI…………………………………………………………..79 6.5. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRESLE BAŞA ÇIKMA PUANLARI …..94 6.6. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRESLE BAŞA ÇIKMA PUANLARI İLE DEMOGRAFİK VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALARI…………………………………………………………...97 7. TARTIŞMA………………………………………………………………..108 7.1. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE DAĞILIMI………………………………………………………………………….109 7.2. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNE GÖRE DAĞILIMI………………………………………………………………………….112 7.3. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRES KAYNAĞI PUANLARI ……...….122 7.4.YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRES KAYNAĞI PUANLARI İLE DEMOGRAFİK VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALARI………………………………………………………….124 7.5. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRESLE BAŞA ÇIKMA PUANLARI …134 VI 7.6. YÖNETİCİ HEMŞİRELERİN STRESLE BAŞA ÇIKMA PUANLARI İLE DEMOGRAFİK VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALARI………………………………………………………….137 8. SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………………………144 8.1. SONUÇLAR…………………………………………………………………...144 8.2. ÖNERİLER……………………………………………………………………148 8.2.1. Bireysel Öneriler………………………………………………….…148 8.2.2. Kurumsal Öneriler…………………………………………………..148 9. EKLER………………………………………………………………….…150 10. KAYNAKLAR…………………………………………………………...159 11. ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………...169