Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İngilizce İşletme Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: ÖMER ERDEM KOÇAK
Danışman: KUTLU ÇALIŞKAN
Özet:İŞ HAYATINDA KENDİNİ YETİŞTİRME: İLİŞKİ KALİTESİ, BİREY-İŞ UYUMU VE MESAİ DIŞI DENEYİMLERİN ÖNEMİ Günümüz iş dünyasında çalışanları elde tutmak ve motivasyonlarını arttırmak için çok çeşitli programlar yürütülmektedir. Aynı zamanda çalışanların kuruma bağlılıklarının oluşturulması ve kariyer yönetimi açısından da çalışanların kendilerini yetiştirmeleri önemli bir konu haline gelmiştir. Çalışanlar kendilerini geliştirmek istedikleri gibi durağan işleri istemiyorlar. Aynı zamanda şirketler de çalışanlardan faydalanmak ve sadece verilen işleri yapan değil onları geliştirecek fikirler sunan çalışanların olmasını istiyorlar. Bu tez çalışmasında da çalışanların işte kendilerini yetiştirebilmelerini sağlayan kişi-iş uyumu, kaliteli ilişkiler, yönetici desteği, psikolojik rahatlık ve iş saatleri sonrası toparlanma gibi faktörler incelenmektedir. Ayrıca, iş yerinde ses davranışı kavramı da iş kendini yetiştirmenin bir sonucu olarak ele alınmıştır. Kolayda örnekleme ve kartopu örnekleme yöntemleri kullanılarak 462 katılımcıdan anket yoluyla kesitsel veri toplanmıştır. Bir nitel ve bir keşfedici pilot çalışma yürütülerek kullanılan ölçeklerin ve kurulan modelin kullanılabilirliği hakkında ipuçları edinilmiştir. Veri analizinde yapısal eşitlik modellemesi (YEM) kullanılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi yapılarak tüm değişkenlerin yapı geçerlilikleri test edilmiş olup, çalışma içerisinde iş saatlerindeki ve iş dışı saatlerdeki ilişkileri inceleyen iki model ve işte kendini yetiştirme ve ses davranışı arasındaki ilişkiyi inceleyen olmak üzere toplam üç ayrı yapısal model oluşturulmuştur. Elde edilen bulgular işte kendini yetiştirmenin kişi-iş uyumu ve sosyal faktörler ile ses davranışı arasındaki ilişkilerde aracı değişken rolü oynadığını göstermiştir. İş dışı saatlerde ise işten psikolojik olarak uzaklaşma, rahatlama ve beceri kazanma gibi toparlanma deneyimlerinin çalışanın işte kendini yetiştirmesi üzerinde olumlu etkisi olduğu bulunmuştur. Son olarak, işte kendini yetiştirmenin iki bileşeni olan canlılık ve öğrenmenin hem yapıcı hem de destekleyici ses davranışına olumlu etkilerinin olduğu, canlılık bileşeninin öğrenmeye göre daha fazla etki ettiği bulunmuştur. Bu çalışmanın hem ii teori hem de pratiğe katkıları olmuştur. Birinci olarak işte kendini yetiştirme ve işletmelerdeki rolü hakkında Türkiye’de ilk kapsamlı araştırmadır. İkinci olarak, çalışanların hem iş saatlerini hem de iş dışı saatlerini göz önünde bulundurarak kendilerini nasıl yetiştirebileceklerini tartışan ilk etraflı çalışmadır. Ayrıca çalışma, iş hayatı pratiklerine ve örgütlere katkısı bağlamında da etkili bir gelişim odaklı eğitim yöntemi ve örgüt kültürü için fikri altyapı sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler :İşte kendini yetiştirme, ilişki kalitesi, kişi-iş uyumu, örgütsel ses, yönetici desteği, iş saatleri sonrası toparlanma, psikolojik rahatlık ABSTRACT HOW EMPLOYEES THRIVE AT WORK? IMPORTANCE OF RELATIONSHIP QUALITY, PERSON-JOB FIT AND RECOVERY EXPERIENCES AFTER WORK HOURS Several programs are being carried out by today’s business world in order to retain and motivate employees. Meantime, thriving at work has become a crucial issue from organizational commitment and career management point of view. Employees want to develop themselves but do not want to work at a job keeping them stagnant. At the same time, organizations desire employees who are not only doing what they are responsible for but also develop the work they work and themselves as well. Within the scope of this thesis, factors that lead employees to thrive at work are examined. These factors are person-job fit, high-quality relationships, supervisor support, psychological safety, and recovery experiences after work hours. In addition, voice behavior in work context is dealt with as a consequence of thriving at work. For data collection, a survey with a cross-sectional design along with convenience and snowball sampling methods resulted in 462 participants from different industries. One qualitative and one exploratory pilot studies have been carried out in order to ensure that scales used and the model makes sense. The structural equation modeling was used with a view to analyzing the data. A confirmatory factor analysis revealed that construct validity for all variables was attained, and three separate structural models were developed for relationships regarding working hours, after work hours, and to investigate the relationship between thriving at work and voice behavior. The findings showed that thriving at work plays a mediator role on the relationships between social factors and voice behavior, and person-job fit and voice behavior. After work hours, recovery experiences such as psychological detachment from job, mastery, and relaxation were found to positively influence thriving at work. Finally, the two components of thriving; vitality, and learning were considered to have a positive impact on both constructive and supportive voice; indeed, vitality was found to have higher effects. This study contributes to both theory and practice from several points. iv First, this is the first comprehensive study in Turkey conducted about what is thriving and what is its role in organizations. Secondly, this study established a comprehensive model for employee thriving including both working hours and leisure time. This study also contributes to workplace practices as well as benefit organizations that anticipate offering effective progress-focused training methods and organizational culture. Keywords : Thriving at work, relationship quality, person-job fit, organizational voice, supervisor support, recovery experiences, psychological safety