Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Abdullah Tanrıvermiş
Özet:
Osmanlı Devleti’nin merkez teşkilatında en önemli mercii olan Divân-ı Hümâyûn’da alınan kararların sûretlerinin kaydedildiği defterler, mühimme defterleri olarak adlandırılmaktadır. Mühimme defterleri, oldukça geniş bir konu yelpazesine sahip olmaları nedeniyle, çok farklı konularda çalışma yapan araştırmacıların ortak başvuru kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Osmanlı Devlet mekanizmasının işleyişi, tebaa ile olan ilişkiler, siyasi, askeri ve sosyal konulara dair hükümleri içeren mühimme defterleri birinci elden kaynak niteliğindedir. Tez çalışmamızın konusunu 72 numaralı mühimme defterinin 1-230. sayfaları arasındaki bölüm oluşturmaktadır. Genel itibariyle hicrî 1002-1003 tarihleri arasındaki dönemi içeren çalışma, inceleme, metin ve indeks bölümlerinden oluşmaktadır. İnceleme bölümünde, mühimme defterinin şekil ve muhteva yönünden değerlendirilmesi yapılmış, ayrıca konularına göre hükümler tasnif edilmiştir. Metin bölümünde ise, hükümlerin transkripsiyonu ile birlikte leri yapılmıştır. Son olarak araştırmacının, tez çalışmasından daha kolay istifade edebilmesi için indeks bölümü çalışmanın sonuna eklenmiştir. 72 numaralı mühimme defterinin transkripsiyonu yapılan hükümler incelendiğinde gerek iç, gerekse de dış meselelere dair çok çeşitli konuların yer aldığı görülmektedir. Bu konular arasında; 1593 Osmanlı-Avusturya Savaşı, 1590 Osmanlı-İran sulhünden sonra yaşanan sınır hadiseleri ve Osmanlı Devleti’nin ele geçirdiği yerleri İran’a karşı muhafaza etme çabaları, Rus ve Kazak saldırıları, Eflak, Boğdan ve Erdel Voyvodalıkları ile ilişkiler, eşkıyalık faaliyetleri, donanma, muhtelif yerlerin muhafazası, çeşitli görevlere getirilen devlet adamları, yol güvenliği, ticaret ve sosyal hayat, surre gönderilmesi, muhtelif vergiler ve timar tevcihi, bayındırlık faaliyetleri, vakıflar, İstanbul zahiresi ve saray ihtiyaçları, devlet alacakları, hukuki anlaşmazlıklar, Türkmenler ve Yörükler ile çeşitli aşiretler, askeri ve idari düzenlemeler gibi konu başlıklarından bazılarını örnek olarak gösterebiliriz. 72 numaralı mühimme defteri ile ilgili yapılan bu çalışmanın, Osmanlı devlet mekanizmasının işleyişi, dönemin siyasi ve askeri tarihi ile kültürel ve sosyal yapıya dair yapılacak çalışmalara katkıda bulunacak kaynaklardan biri olması, tezin asıl amacıdır. Anahtar Kelimeler: 72 Numaralı Mühimme Defteri, Hicrî 1002-1003 yılları, Osmanlı Devleti. ABSTRACT The records that illustrate the decisions made in Divan-ı Humayun (Imperial Council), which was the most important judicial authority of the central organization of Ottoman Empire are called Muhimme Registers. They constitute reference books for many researchers since they have a wide range of subjects. Including decisions on how the control mechanism of Ottoman Empire functions, affairs with citizens, social and political subjects, Muhimme Registers provide first hand resources. The subject of this research comprises the sections between pages 1-230 of Muhimme Register Number 72. Being about the period 1002-1003 years of the hejira in general, the study consists of research, transcription and index sections. In the research section the Muhimme Register is evaluated as to form and the content and the verdicts are sorted according to the subjects. In the transcription section the verdicts are summarized along with their transcriptions. Finally, index section is added at the end of the study so as to help the researchers benefit from the dissertation. As the verdicts are analyzed, it is seen that the transcription of Muhimme Register Number 72 embodies various subject matters regarding the interior and exterior issues. Some of the subject headings are exemplified as follows: Ottoman-Habsburg War in 1593; boundary disputes after the peace process between Ottoman and Iran in 1590 and efforts of preserving the conquered areas against Iran; the assaults of the Russian and Cossach; the relationship between Moldavia, Wallachia and Ardeal Voivodeship; practices of banditry; navy; protection of diverse areas; statesmen appointed to several positions; road safety; trade and social life; sending money pouch (surre); numerous taxes and timar allocation; public works; endowments; provisions of Istanbul and the palace needs; the crown assets; legal disputes; Turkmen and Yoruks along with various tribes; and military and administrative regulations. The basic aim of the study is to enable the Muhimme Register Number 72 to be one of the main sources contributing to new studies concerning the Ottoman state mechanism, political and military history and also cultural and the social structure of the era. Key words: The Muhimme Register Number 72, 1002-1003 years of the Hejira, Ottoman Empire.