Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Mustafa Topatan
Danışman: NECDET TOSUN
Özet:Mustafa TOPATAN, “Mevleviliğin Teşekkül Dönemi” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2013. Mevleviyye’nin teşekkül döneminin ele alındığı bu çalışma; meseleye giriş ve üç müstakil bölümden oluşan bir tasnife göre hazırlanmıştır. Giriş kısmında konuyla ilgili ana kaynakların oldukça genel bir değerlendirmesi yapılmış ardından yöntem tesbit edilmiştir; bu bağlamda sûfî edebiyatının başlıca bir türü olarak oluşan ve gelişen “menâkıbnâme” tarzı usûl olarak belirlenmiştir. Mevlânâ merkezinde şekillenen çalışmanın ana bölümleri Mevleviyye’nin “teessüsü, teşekkülü ve tezâhürü” şeklinde formüle edilebilecek bir sistematik çerçevesinde kurgulanmıştır. Bu meyânda birinci bölümde Mevlevî düşünce geleneğinde “tarîkat ve pîr” telakkîsi ana mesele olarak ele alınmıştır. Ayrıca ilk bölümde Mevlânâ’nın tevârüs ettiği geleneğin tarihsel zemini, kendisinin ilmî, nesebî ve tasavvufî silsilelerinden hareketle resmedilmiş böylelikle de Mevlânâ’nın ve dolayısıyla Mevleviyye’nin İslami düşünce geleneğindeki yeri ve istinâd ettiği esasların tesbîti hedeflenmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümü, iki alt kısımdan oluşmaktadır. İlkinde Mevlânâ’nın tarihsel zeminde yakın çevresinde irtibatta bulunduğu ve Mevleviyye’nin kutub olarak addettiği ricâl üzerinden hareketle tarîkatın esas olarak benimsediği ve üzerinde şekillendiği umdelere temâs edilerek Mevleviyye’nin esasları (teessüsü) belirlenmeye çalışılmıştır. Ardından ise Mevlânâ’nın haleflerinden hareketle tarîkatın oluşumu ve gelişimi (teşekkülü) meselesi ele alınmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise tarikatın sosyal ve kültürel sahada tesirlerine dair örneklerin belirlenmesine ve böylelikle Mevleviyye’nin tezâhür tarzına yönelik tesbitlere çalışılmıştır. Anadolu’nun çeşitli merkezlerinde kurulan Mevlevîhânelerin oluşturduğu coğrâfî bir tasnîf sisteminin esas tutulduğu bu son bölümde bir taraftan Mevlevî sûfîlerin çevre ile irtibatlarına temâs edilmiş, diğer taraftan da tarikatın teşekkül dönemindeki intişâr sâhası belirlenmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mevlana Celaleddin Rumi, Mevleviyye, Tasavvuf, Tarikat, Mevlevîhâne, Sufi Düşünce, Tasavvuf Edebiyatı SUMMARY Mustafa TOPATAN, “Formation Period of Mawlawiyah” Ph. D. Thesis, Istanbul 2013. This study dealing with formation period of Mevleviyye was prepared according to a classification that includes one introduction and three separate parts. In introduction main sources about the subject were dealt with in general, then determined the method. In this context, “menâkıbnâme” that was formed and developed as a major sort of sufi literature was decided be the method. Main parts of the study formed on the focus of Mevlana/Rumi was “origin, formation and outcomes” of Mevleviyye. In this sense, concept of “order and pir” in Mevlevi thought system was dealt with as the main subject in the first part. Also in this part from Mevlana’s descent and sufi lineage, historical ground that he inherited and his own learning was described, so Mevlana’s and Mevleviyye’s place in İslamic thought and determination of principals it based on were aimed. In the second part of our study, there are two subchapters. In the first one, principles that order accepted as fundamentally and it based on were mentioned so Mevleviyye’s principals were tried to be determined. And then from Mevlana’s successors, order’s formation and organization were dealt. In the third and last part, examples of order’s social and cultural effect were determined so determination intended for Mevleviyye’s way of formation was tried. The Mevlevihanes founded in various parts of Anatolia were mentioned and Mevlevi Sufis’ communication with neighborhood was stated on the other hand, up to where the order pervaded during formation period was tried to be determined. Keywords: Mevlana Rumi, Mawlawiyah, Sufism, Sufi Thought, Anatolia, Religious order, Sufi knowledge.