Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2003
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Mehmet Karakaş
Danışman: TİĞİNÇE OKTAR
Özet:İsim ve Soyadı : Mehmet KARAKAŞ Anabilim Dalı : İktisat Programı : İktisat Tarihi Tez Danışmanı : Prof. Dr. Tiğinçe Oktar Tez Türü ve Tarihi : Doktora – Aralık 2003 Anahtar Kelimeler : Osmanlı Devleti, Aşar, Tanzimat, Osmanlı Maliyesi, Vergi Tanzimat Dönemi Aşar Vergisi Tanzimat Osmanlı Devleti için bir dönüm noktasıdır, bir kırılma noktasıdır. Özellikle askeri alanda meydana gelen başarısızlıklar XVII. yy’ın sonlarında başlamıştır. Askeri alanda iyileştirme çalışmaları iki yüz yıl sürmesine karşın kalıcı bir netice alınamamıştır. Bunun üzerine iyileştirme çabalarının sadece askeri alanda değil aynı zamanda devletin bütün birimlerinde yapılması gerekliliği fikri ortaya çıkmıştır. Nihayet Tanzimat bu noktadır. Tanzimat, özellikle maliye alanında yapılan yeniliklerle anılır olmuştur. İdari alanda ise mali yapının güçlendirilmesine ilişkin çalışmalar öne çıkmıştır. Tanzimat Meclisi bu konuda önemli çalışmalar yapmıştır. Nihayet aşar vergisinin önemine binaen bir nezaret ise ancak 45 yıl sonra kurulabilmiştir. Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılda dinamik ve güçlü bir iktisadi-mali yapıya sahip olup altın çağının zirvesine ulaşmıştır. Sınırları genişlemiş, nüfusu artmış ve vergi gelirleri çoğalmıştır. İdare, askeri düzen ve vergi alanlarında yapılan bir takım yeni düzenlemelerle siyasi, içtimai ve iktisadi olarak bütünlük muhafaza edilmiştir. Bu kuvvetli merkezi devlet yapısını, tebaası arasında sağladığı eşitlik ve müesseselerinin mükemmelliği vasıtasıyla gerçekleştirmiştir. Böylece çağdaşı olan Avrupalı devletlere karşı sistemi ve iktisadi-mali teşkilatı açısından açık bir üstünlük kazanmıştır. Tarıma dayalı bir ekonomide tarımdan alınan vergiler hayati önem arz eder. Aşar vergisi işte bu alandaki en önemli vergidir. Özellikle Tanzimat’tan sonra geçirdiği değişiklikler; toplanma usulleri, hesaplanması ve nakde çevrilmesi hep önem arz eder olmuştur. Vasıtasız olarak alınan ikinci kısım vergilerden aşarın bazı yerlerde müstesna olarak, her yerde emaneten idaresiyle ağnam veya rüsumların da aşar memurları eliyle toplanması yoluna gidilmiştir. Aşar meselesi hakkında yapılan müzakerelerde aşar hasılatının aynen alınıp ambara koyulduktan sonra satılması ve en uygun fiyatın bulunması çok zor olacağından; aşarın müteselsil kefillerle veya aşarı deftere kayıt altına aldıktan sonra öşür hasılatının pazaryerlerinde cari olan fiyat ile üreticilere terk olunması veyahut arazinin verimliliğine göre bedel karşılığı toplanması gibi hususlar uzun uzadıya düşünülmüştür. Ancak her bir konuda bir başka mahzurlu yan ve zorluklar ortaya çıkmıştır. Aşar hakkında daha önce hazineden tayin olunan aşar komisyonunda aşarın gerek emaneten ve gerek maktu olarak idare ve ihalesi ve arazinin verimliliğine göre bir bedel karşılığı toplanması yöntemleri müzakere olunmuştur. ABSTRACT Aşar Tax in Tanzimat Period Tanzimat is a turning point for Ottoman State, it’s a break point. Failures especially in military area has started in the late 17th century. Although it took 2 centuries to improve in military area, it failed. Therefore the thought that the improvement efforts should be tried in whole units of government, not only in military appeared. Tanzimat is just at this point. Tanzimat is remembered particularly for innovations in public finance. In administration, the efforts to strengthen the structure of public finance strike out. Tanzimat Assembly made remarkable contributions in public finance. Yet a ministry for aşar could have been established after 45 years. Ottoman State went to the top in 16. century having a dynamic and strong economic-financial structure. Its boundaries expanded, population increased and tax-incomes rose. By new practices in administrative, military order and taxation, it could keep unity in politics, society and Economy. It could maintain this strong centralist state structure thanks to equality in subjects and perfect institutionalization. So it dominated over its rivals in Europe. Agricultural taxes are vital in agricultural societies. Aşar tax is the most important agricultural tax. Particularly after Tanzimat, its changes, collection methods, its calculation and transformation into cash have been important. Aşar which was a direct tax was collected generally by civil servants. In aşar discussions, since it was too difficult to sell in-kind aşar tax at a suitable price, it was longly discussed that after recording the tax, to leave the output to producers from the current market price or to collect it in accordance with the productivity of the land would be better. But there were some problems with each situation. It was discussed the methods of the administration and contraction of aşar by aşar commission organized by Treasury, and of the collection of aşar in return for a sum determined by the productivity of the land.