Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İktisat Fakültesi, İktisat Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YUNUS DEMİR
Danışman: NADİR EROĞLU
Özet:Bütçe açıklarının finansman yöntemleri, son yıllarda ekonomileri, büyüklüklerine göre farklı derecede etkilemiştir. Bütçe açıkları iktisat teorilerinde de istikrarın sağlanması açısından tartışılmıştır. Klasik iktisat teorisi bütçe açıklarının ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini öngörür. Klasik iktisat teorisine ve mali gelenekçilere göre; bütçe denk olamalıdır. Açık veya fazla da vermemelidir. J.M. Keynes’e göre ise bütçe denkliği değil makro ekonomik denge önemlidir. Yani Keynes’e göre makro ekonomik dengeyi sağlayabilmek için gerekirse bütçe açığı verilebilir. Klasikler göre ekonomi sadece tam istihdam düzeyinde dengeye gelebilir. Tam istihdam seviyesinin sağlanabilmesi için de ekonomiye dışarıdan herhangi bir müdahalenin olmaması, arz talep kanunlarının aksaksız işlemesi gerekir. Eğer devlet, açık bütçe, fazla bütçe, veya girişimci olarak ekonomide etkin olursa; bu durum kaynakların özel sektörden kamu sektörüne kaymasına yol açar. Özel sektörde kaynak daralması ( dışlama etkisi) sonucu yeni yatırımlarda bulunamaz ve böylece ekonomi gerekli büyüme hızına ulaşamaz.1929 Dünya Ekonomik Krizi Klasik iktisat teorisin bütün varsayımlarını kökten sarstı. Keynes krizden çıkmak için, kamu harcamaları yoluyla devletin ekonomiye müdahale etmesi ile krizden çıkılabileceğini savundu. Keynes’e göre Krizin nedeni özel ekonominin harcama eksikliği ve toplam talep yetersizliğidir. Bu Talep yetersizliğinin telafi edilmesi ancak devlet müdahalesi ile olabilir ve ekonomi sadece tam istihdamda değil, bütün istihdam düzeylerinde dengeye gelebilir. Son yıllarda artık bütçelerin bir yıllık dönemde denk olmayacağı bütün iktisat teorilerinde kabul edilince, Klasik mali yaklaşım yanlıları, öyleyse bütçeler bir yıllık dönemde denek olmuyorsa belli bir dönemde ( üç- on yıl gibi) , bir devrede denk olmalıdır, görüşünü savunarak, hem bütçe açıklarını kabul edip hem de klasik ekonominin prensiplerinin işlemesini savunmuşlardır. Son yıllardaki mali kural uygulaması ise klasik teorinin varsayımları ile örtüşürken, krizden çıkış için genişletici politikaların uygulanması da Keynesyen ‘’Genel Teori’’ ile paralellik göstermektedir. Türkiye’de Cumhuriyet’ten günümüze, bütçe açıklarının finansman yöntemleri özellikle 1950 yılından sonra makro ekonomik istikrarı bozan temel etken olmuştur. 1950 yılına kadar denk bütçe, düzgün ödeme, mali disiplin yaklaşımına bağlım kalınırken, özellikle 1990-2000 yılları arası, Cumhuriyet Tarihi’nin en sorunlu kamu finansman yöntemlerinin yaşandığı dönem olmuştur. 24 Ocak 1980 Kararları ile Türkiye’de Neo-Liberal İktisat Politikaları’nın uygulanmaya başlanması ile ekonomide önemli bir dönüşüm yaşamıştır. 1994 yılında bütçe açıkları; kısa vadeli borçlanmalarla finanse edilmek zorunda kalınınca, iç borç yönetim riskinden kaynaklanan kamu mali krizi yaşanmıştır. Teorik olarak bu durum klasik mali yaklaşımın, devlet borçlanmak zorunda kalırsa, kısa vadeli para piyasalarından değil uzun vadeli sermaye piyasalarından borçlanmalıdır görüşü ile paralellik göstermektedir. 2001 yılından buyana Türkiye ekonomisinde ‘’Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’’ ile Uluslararası Para Fonu ( IMF) ile yapılan Stand-By anlaşması çerçevesinde denk bütçe, faiz dışı fazla politikası uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde mali kural uygulaması, yasa tasarısı olarak gündeme gelmiş olup, hazırlanan taslak yurtiçi ve yurtdışında ekonomi ile ilgili kuruluşlara da gönderilerek dünya ekonomileri ile paralel bir iktisat politikası izlenerek yurtiçi ve yurtdışındaki yatırımcıların Türkiye’de yatırım yapmasının kolaylaştırılması amaçlanmaktadır. Türkiye’de bütçe açıklarının finansman yöntemlerinin sonuçları, iktisat teorilerinin öngörüleri ile paralellik göstermektedir. Mali sürdürülebilirliğin sağlanması için denk bütçe, faiz dışı fazla uygulaması 2003 yılından sonra etkisini göstererek ekonomide istikrar sağlanmaya başlanmıştır. Bu tarihten önceki iktisat politikalarının mali sürdürülebilirliği sağlayıp sağlayamadığı konusu ise tartışmalıdır. Türkiye’de duruma göre; para ve maliye politikaları, eş anlı olarak uygulanmalıdır, diyebiliriz. ABSTRACT Financial methods of budget deficits have affected economies differently according to their magnitude. Budget deficits have been discussed in economics theories in order for sustainability to be ensured. Classical economics theory foresees that budget deficits will have negative impact on economy. According to classical economics theory and financial traditionalists, budget must be balanced. It shouldn’t have deficit or surplus. As for J.M. Keynes, budgetary balance isn’t important but macro economical balance is important. That is to say, according to Keynes in order to ensure macro economical balance, budget deficit can occur if necessary. As for the classical view, economy can be balanced only when full employment is ensured. In order for full employment to be ensured, there shouldn’t be any external intervention against the economy and supply-demand rules should be maintained without any trouble. If the State is active on the issues of budget deficit, budget surplus or active as an entrepreneur in the economy, this case results in resources to slide from private sector to public sector. As a result of resource shortage (exclusion effect) in private sector, new investments cannot be carried out and therefore, economy cannot reach the necessary growth rate. 1929 World Economic Crisis shaked all assumptions of Classical economics theory deeply. Keynes argued that in order to recover from the crisis, State could intervene with the economy through public expenditures. According to Keynes, reasons for the crisis are the lack of expenditure of private economy and total demand inadequacy. Compensation for this demand inadequacy can only be achieved through state intervention and economy can be balanced not only in full employment but also in all levels of employment. In recent years upon the acceptation of the fact by all economics theories that budgets will not be balanced during one year period, opponents of Classical financial approach have advocated the view that if budgets aren’t balanced during one year period, then they should be balanced in a certain period (such as three or ten years period); and opponents both accepted budget deficits and advocated the maintenance of classical economics principles. While financial rules application in recent years corresponds to the assumptions of classical theory, application of expanding policies to rescue from the crisis also stays in parallel with Keynesian “General Theory”. Budget deficit financing methods in Turkey, dating from the establishment of the Republic till today, have been the basic factors ruining macroeconomic stability especially after 1950. Up till 1950, balanced budget, regular payment, financial discipline approaches were adopted and the most problematic public financing methods during the Republic’s history were applied especially between 1990 and 2000. With 24 January 1980 Decisions, Neo-Liberal Economy Policies began to be applied in Turkey and an important transformation in the economy was experienced. In 1994, budget deficits had to be financed with short term borrowing and public financial crisis resulting from internal debt management risk was experienced. Theoretically, this situation is in parallel with classical financial approach’s view that if the state has to borrow loan, then it should borrow loan not from short term money markets but from long term capital markets. In Turkey’s economy since 2001, through “Transition to a Strong Economy Program”, balanced budget, noninterest surplus policies began to be applied within the framework of Stand-By agreement with International Monetary Fund (IMF). Financial rule application is on the agenda as a law draft; this prepared law draft has been sent to domestic and foreign institutions related to economy; an economics policy parallel with world economies is followed; through all these mentioned procedures, domestic and foreign investors’ investments in Turkey are aimed to be facilitated. Results of financing methods of budget deficits in Turkey are in parallel with economy theories’ forecasts. For the provision of financial sustainability, balanced budget and noninterest surplus applications showed their impact after 2003 and economic stability has been achieved. The issue of whether economy policies before this date provided financial sustainability or not is debatable. According to the situation in Turkey, it can be suggested that money and finance policies should be applied simultaneously.