Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: Denis Vladimirov
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:İRAN’A İNGİLİZ-SOVYET MÜDAHALESİ: İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI ESNASINDA DÜNYA EMPERYALİZMİNDE İRAN İkinci Dünya Savaşı dünya küresel sisteminde aktif merkezlerin kaymasında çok önemli bir rol oynamıştır. Dünya sistemi kapsamında, bir taraftan eskiden oluşmuş, diğer taraftan da yeni oluşan ve ortaya çıkan merkezler arasındaki mücadele, Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarında gerçekleşme imkanı bulmuştur. Bu dönemde dünya aktif bir sürece girmiştir. Bu dönem aynı zamanda yüksek dinamik seviyesi ve merkez-kenar dengesinde kaymalar ve değişmeler dönemidir. İran, bu dönemde bölge olarak çok büyük bir öneme sahip olmuştur; zira içerisinde bulunduğu bölge dünya emperyalizminin buluşma ve kesişme noktası olmuştur. Böylelikle, jeopolitik oyunların tam ortasında bulunan ve bütün dünya-sistemi hareketlerinde yer alan İran, net bir şekilde bütün bu hareketleri yansıtmaktadır. Yüzyıllarca merkez güçlerinin emperyalist mücadele için odaklama noktalarından biri olup, İkinci Dünya savaşı esnasında bu bölge aynı şekilde dünya güçlülerinin stratejik ayrılık ve ilgi savaşımı noktasını oluşturmuştur. Ayrıca İran, uzun zaman sürecek olan, bütün dünya kapsamına dağıtılmış, dünya-sistemi bünyesini ve uluslararası ilişkiler prensiplerini önemli derecede etkilemiş ve “Soğuk Savaş” dönemini başlatan Batı-Sovyet mücadelesinin de başlangıcına sebep olmuştur. Bu çalışma 4 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, çalışmada analiz temeli olarak kullanılan dünya-sistemi yaklaşımı tanıtılmış ve yapılacak analiz için teorik çerçeve anlatılmıştır. İkinci bölümde, emperyalizmin İran coğrafyasındaki seyrine değinilerek İran’a İngiliz-Sovyet müdahalesinin sebepleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, müdahalenin gelişimi ve sonuçları incelenmiştir. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde ise krizin çözümü ele alınmıştır: müdahale sonrasında dünya sisteminin İran’a yaklaşımına değinilerek İran’ın büyük güçler karşısındaki uluslararası politikası, İran’ın küresel dünya sistemi bünyesindeki konumu ve İran’ın modern dünya sistemine etkisi incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: İran, Emperyalizm, Dünya Sistemi Teorisi, Neo-Emperyalizm, II. Dünya Savaşı, İngiliz-Sovyet Askerî Müdahalesi. ABSTRACT BRITISH-SOVIET INTERVENTION IN PERSIA: IRAN IN THE CONTEXT OF WORLD IMPERIALISM IN WORLD WAR II World War II is a very significant period, which resulted in substantial global changes and a shift of the centers of the world-systems. Based on the rivalry between firmly established cores and newly-emerging ones, World War II, as a sequel of World War I, presents us with the clash of major powers in context of global power structures or “world-systems”. In the period of global conflict, the world enters an active phase of dynamics and shift in power balance between the ‘core’ and the ‘periphery’. Persia as a region plays a very significant role, since it constitutes a place where the imperial powers confront each other. As a center of geopolitical games, the region reflects all the conflicts of the ‘world-systems’ converging around it. Having been a focal point in the imperialistic rivalry of the major or ‘core’ powers for centuries, it presented a flashpoint for their conflict during World War II, when the region saw the beginning of what was to be a long-standing Western-Soviet rivalry, which marked the dawn of the Cold War, spread all over the globe, and significantly changed the ‘world-systems structure’ and brought into being the principles of new international relations for the next half of the century. The research consists of four chapters. Chapter I introduces the world-systems analysis approach as an analytical basis for the following study and outlines the theoretical framework in which the study is conducted. The following chapter presents the historical background of imperialism in Persia and describes the reasons for Anglo-Russian intervention. Chapter III describes the intervention itself, analyzing its progress and consequences. The last chapter deals with the resolution of the crisis and provides an overview according to world-systems theory on post-intervention Iran, observing its foreign policy towards the great powers, and its position and influence on the world stage in terms of world-systems structure. Keywords: Persia, Iran, World-systems Analysis, World Imperialism, World War II, Neo-Imperialism, British-Soviet Intervention.