Menkul kıymet piyasalarında açığa satış ve menkul kıymet ödünç işlemleri: Teori, yasal esaslar ve muhasebeleştirilmesine eleştirel bir yaklaşım


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2002

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FATİH KULAK

Danışman: NURAN CÖMERT

Özet:

Bu tez çalışmasının amacı, açığa satış ve menkul kıymet ödünç işlemlerine yönelik Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerindeki karışıklık ve eksiklikleri ortaya koymak ve bu işlemlerin muhasebeleştirilmesine etkili bir iç kontrole imkan verecek öneriler sunmaktır. Ülkemizde açığa satış ve menkul kıymet ödünç işlemleri her ne kadar yasal zemine sahip olsa da, uygulamada bu işlemlere birtakım sorunlar nedeniyle rastlanamamaktadır. Bu sorunlardan biri, işlem mekanizmasının ve para-menkul kıymet hareketlerinin nasıl olması gerektiğinin mevcut düzenlemelerden anlaşılamamasıdır. Bu karışıklık sebebiyle piyasada işlemin aşamaları, hangi ön şartların sağlanması gerektiği, yasal düzenlemelerde yer verilen özkaynak ve teminatların fonksiyonu ve işlem risklerine karşı koruma sağlayan gözetim ve risk izleme işlevlerinin nasıl yerine getirileceği konularında bilgi eksikliği olmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ABD) uygulamalar ışığında işlem mekanizması ayrıntılı olarak ortaya konmuş, ülkemizdeki düzenlemelerde açık ve anlaşılır olmayan hususlar da yine ABD uygulamaları ve yabancı literatür yardımıyla açığa kavuşturulmuştur. Ülkemizde, uygulaması resmi kayıtlara göre hemen hemen hiç olmayan bu işlemlerin muhasebeleştirilmesine yönelik eksiklik ve hatalar çalışmamızda ortaya konmuş, etkili bir iç kontrole olanak sağlayacak bir kayıt sistemi bir örnek üzerinde yaratılmıştır. Önerilen kayıt sistemi ABD'deki uygulama esasları ile ülkemizde konuyla ilgili SPK Tebliğleri birlikte ele alınarak yaratılmıştır. The objectives of this thesis are to display the confusion and insufficiency in the Capital Markets Board's (CMB) regulation regarding short selling and securities borrowing and lending transactions, and to propose a set of accounting records for these transactions that make effective internal auditing possible. However much short selling and securities borrowing and lending transactions have legal basis in our country, we cannot encounter them in practice due to some problems. One of these problems is that the transaction mechanism and money-securities flow are not understandable in regulation. Because of this confusion, there is lack of knowledge in the market about stages of the transaction, preconditions which to be met beforehand, the functions of the deposit and the collateral required by the regulation and fulfilling the functions of surveillance and risk watching that protect against risk exposure. The transaction mechanism is displayed in detail in the light of applications of the United States of America. The points that are unclear and imperceptible in our regulation are also explained with the help of both USA practices and literature.